Հարցազրոյց` Թորոնթոյի Մէջ ՀՀ Նորանշանակ Պատուոյ Հիւպատոս Վան Լափոյանի Հետ

Բարերար եւ նորանշանակ հիւպատոս Վան Լափոյան (աջին) եւ կինը Սիլվա՝ ՀՕՄի վարժարանի իրենց նուիրատուութիւնը կը յանձնեն Յակոբ Ճանպազեանի, Սեպտեմբեր 2016ին:

Վերջերս, գաղութի բարերար եւ ծանօթ գործատէր Վան (Վարուժան) Լափոյեան նշանակուեցաւ Թորոնթոյի մէջ ՀՀ պատուոյ հիւպատոս: Օգտուելով այս առիթէն, «Թորոնթոհայ»ի խմբագիր Կարին Սաղտըճեան հարցազրոյց մը ունեցաւ անոր հետ՝ հիւպատոսի դերին, Գանատա– Հայաստան յարաբերութեանց եւ գործակցութեան զարգացման կարելիութիւններուն մասին:

ԿՍ– Յար­գե­լի պա­տո­ւոյ հիւ­պա­տոս, ձեր պաշ­տօ­նին մէջ ի՞նչպիսի պար­տա­կա­նու­թիւն­ներ եւ պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­ր կ­՛իյ­նան։

Վ․ Լա­փո­յան- Իմ պար­տա­ւո­րու­թիւն­ներս պի­տի ըլ­լան ներ­կա­յաց­նել Հա­յաս­տա­նի դես­պա­նա­տու­նը եւ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը Հա­յաս­տա­նի հետ կա­պո­ւած գոր­ծա­ռոյթ­նե­րու ըն­թաց­քին, ո­րոնք տե­ղի կ­՛ու­նե­նան Թո­րոն­թո­յի մէջ։ Ա­սի­կա կ­՛ընդգր­կէ ո­րե­ւէ ձե­ւի քա­ղա­քա­կան ներ­կա­յա­ցո­ւա­ծու­թիւն՝ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան ա­ռըն­չո­ւող մի­ջո­ցա­ռում­նե­րու ա­տեն։

ԿՍ– Վար­չա­պետ Ճաս­թին Թրու­տո­յի Հա­յաս­տան այ­ցե­լու­թեամբ Հա­յաս­տան–Գա­նա­տա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը մէջ նոր մակարդակ մը նուաճեց, կամ, ը­սենք՝ ա­նոնք ա­ւե­լի ամ­րապն­դո­ւե­ցան։ Այ­ցե­լու­թիւ­նը զու­գա­դի­պե­ցաւ Ֆրան­սա­խօս եր­կիր­նե­րու գա­գաթ­ա­ժո­ղո­վին. ըստ ձե­զի գոր­ծու­նէու­թեան ինչ­պի­սի՞ նոր է­ջեր բա­ցո­ւե­ցան Թրու­տո­յի Հա­յաս­տան այ­ցե­լու­թեամբ։

Վ․ Լա­փո­յան- Թրու­տո­յի այ­ցե­լու­թեամբ շատ հե­տաքրք­րա­կան շրջան մը պի­տի ապ­րինք հի­մա։ Կար­ծեմ ա­ռիթն է, որ մենք ա­ւե­լի աշ­խա­տինք, որպէսզի կա­րե­նանք այդ ա­ռա­ջին քայ­լը վե­րա­ծել ա­ւե­լի սերտ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մշակ­ման։ Նպա­տակ­նե­րէն մէ­կը Գա­նա­տա­կան դես­պա­նա­տան բա­ցումն է Ե­րե­ւա­նի մէջ։ Այդ ուղ­ղու­թեամբ պէտք է աշ­խա­տինք թէ՛ Հա­յաս­տա­նի դես­պա­նա­տան մի­ջո­ցով եւ թէ մենք ճիգ ը­նենք այս­տե­ղէն կա­պեր հաս­տա­տե­լու։ Օ­րի­նակ՝ գա­նա­տա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը հրա­ւի­րել ներդ­րում­ներ ը­նե­լու Հայաստանի տարբեր մարզերուն մէջ։ Ե­թէ ո­րե­ւէ դրա­կան ներդ­րու­մի մէջ կրցանք զի­րենք հա­մո­զել, ա­տի­կա ա­ռիթ կ­՛ըլ­լայ լրջօ­րէն մտա­ծե­լու, որ ժա­մա­նա­կը ե­կած է լուրջ յարաբերութեանց։ Ա­ռա­ջին բա­նը, զոր պէտք է կա­րե­նաք ը­նել՝ հե­տաքրք­րու­թիւն ստեղ­ծելն է՝ ը­սե­լով, որ Հա­յաս­տա­նի մէջ կայ այն­պի­սի տնտե­սա­կան վի­ճակ, ուր գա­նա­տա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րը կրնան ներդ­րում­ներ ը­նել։ Մենք պէտք է ա­տի­կա շեշ­տենք, մին­չեւ դես­պա­նա­տան բա­ցու­մը ի­րա­կա­նա­նայ։

ԿՍ– Գի­տենք որ դուք թո­րոն­թո­հայ գա­ղու­թիւն մէջ կարեւոր բա­րե­գոր­ծու­թիւն ըրած էք, ըլ­լայ նո­ւի­րա­տո­ւու­թեամբ եւ ընդ­հան­րա­պէս՝ ա­ջակ­ցու­թեամբ: Այս ան­գամ ա­ւե­լի մեծ դաշտ բա­ցո­ւած է ձեր դի­մաց. ինչ­պէս կը կար­ծէք, ձեր ներդ­րու­մը պի­տի ըլ­լայ իբ­րեւ գոր­ծա­տէր, իբ­րեւ բա­րե­րար, իբ­րեւ Հա­յաս­տա­նի պա­տո­ւոյ հիւ­պա­տոս։

Վան Լա­փո­յեան- Ներդ­րումս ա­պա­գա­յին ան­պայ­ման պի­տի ըլ­լայ քա­ղա­քա­կան եւ մշա­կու­թա­յին մար­զե­րէն ներս, սփիւռ­քի մէջ եւ ան­պայ­ման նաեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ։ Անխ­տիր պի­տի օգ­նեմ բո­լոր կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն եւ մշա­կու­թա­յին կա­ռոյց­նե­րուն։ Ա­նոնք, ո­րոնք Հա­յա­տա­նի բա­րե­լաւ­ման հա­մար կը մտա­ծեն, ես միշտ ա­նոնց կող­քին պի­տի ըլ­լամ, անխ­տիր։

Հա­յաս­տա­նի մէջ ներդ­րումս պի­տի ըլ­լայ շի­նա­րա­րու­թեան եւ հա­ւա­նա­կան է նաեւ գիւ­ղատն­տե­սու­թեան մար­զին մէջ։ Շի­րա­նա­րա­կան գետ­նի վրայ կ­՛ու­զեմ բա­րե­լա­ւել Հա­յաս­տա­նի մէջ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող շի­նա­րա­րա­կան ար­հես­տա­գի­տու­թիւ­նը եւ հիւ­սիս-ա­մե­րի­կեան ար­հես­տա­գի­տու­թիւ­նը կա­րե­նալ բե­րել Հա­յաս­տան՝ ա­տոր ա­մէն հե­տե­ւանք­նե­րով։ Երկ­րոր­դը՝ շէն­քե­րու կա­ռու­ցու­մով հրա­ւի­րել Սփիւռ­քը տու­ներ գնե­լու Հա­յաս­տա­նի մէջ, որ­պէս ի­րենց երկ­րոր­դա­կան տու­նը։ Այդ­պի­սով կապ ստեղ­ծել Հա­յաս­տա­նի եւ սփիւռ­քի մէ­ջեւ։

Երկ­րոր­դը գիւ­ղատն­տե­սու­թիւնն է։ Ներ­կա­յիս Հա­յաս­տա­նի մէջ կան շատ գիւ­ղեր, ո­րոնք գոր­ծի եւ ներդ­րու­մի կա­րօտ են։ Ներդ­րումս պի­տի ըլ­լայ գիւ­ղա­կան շրջան­նե­րուն մէջ զար­գաց­նել գիւ­ղատն­տե­սա­կան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը, որ­պէս­զի գիւ­ղա­ցին իր հո­ղին վրայ մնայ եւ հոն աշ­խա­տի, ար­տադ­րէ եւ ե­կա­մուտ ա­պա­հո­վէ եւ բա­րե­լա­ւէ իր տնտե­սա­կան վի­ճա­կը։ Ա­սի­կա Ե­րե­ւա­նի շուր­ջը պի­տի չըլ­լայ, այլ ա­ւե­լի հե­ռու՝ սահ­մա­նա­յին գիւ­ղե­րու մէջ, ո­րով­հե­տեւ չենք ու­զեր սահ­մա­նա­յին գիւ­ղե­րը պար­պո­ւին։ Այդ նպա­տա­կով կ­՛ու­զեմ ան­պայ­ման ձե­ւով մը նպաս­տել։ Ա­տոր հա­մար պէտք է ստեղ­ծել  գիւ­ղատն­տե­սա­կան թեք­նիք խումբ մը, որ եր­թայ իւ­րա­քան­չիւր գիւղ ու­սում­նա­սի­րէ եւ ներդ­րու­մը ը­նէ։ Մենք ներդ­րում ը­նե­լով պի­տի ջա­նանք գիւղացիին ե­կա­մու­տ ա­պա­հո­վել եւ վի­ճա­կը բա­րե­լա­ւել։ Այս ի­մաս­տով կա­րե­ւոր է նաեւ գիւ­ղատն­տե­սա­կան ար­տադ­րու­թիւ­նը ար­տա­ծել Ռու­սիա կամ ար­տա­սահ­ման։ Այս­պի­սով գիւ­ղատն­տե­սու­թիւ­նը հիմ­նա­կան գոր­ծօ­նը կ­՛ըլ­լայ Հա­յաս­տա­նի տնտե­սու­թեան զար­գաց­ման, ինչ որ կ­՛օգ­նէ ժո­ղո­վուր­դին կա­պո­ւե­լու իր հո­ղին։

ԿՍ․- Այժմ ա­ւե­լի կար­ծէք ITին (տեղեկատուական արհեստագիտութիւն) կա­րե­ւո­րու­թիւն կը տրո­ւի։

Վան Լա­փո­յեան- ITին լաւ է, ո­րով­հե­տեւ ա­նի­կա ար­դիւ­նա­բե­րու­թիւն մըն է, որ միայն մտա­յին եւ ե­լեկ­տրոնիկ փո­խադ­րու­թիւն ու­նի: Ա­տի­կա շատ դիւ­րին է, ո­րով­հե­տեւ Հա­յաս­տա­ն փո­խադ­րա­մի­ջո­ցի լայն կա­րե­լիու­թիւն չունի, ո­րով­հե­տեւ սահ­ման­նե­րը ձե­ւով մը փա­կո­ւած են։ Ներդ­րում­նե­րուն մէջ ար­հես­տա­գի­տու­թիւ­նը, այդ իսկ պառ­ճա­ռով, շատ մեծ տեղ կը գտնէ. հա­ւա­նա­կան է, որ շա­տեր այդ ո­լոր­տին մէջ ներդ­րում ը­նեն ու զար­գաց­նեն։ Բայց չեմ ու­զեր գիւ­ղա­ցին մէկ­դի ձգել։ ITին գլու­խը ա­ռած գա­ցած է, ու­րախ եմ ա­տոր հա­մար, բայց գիւ­ղատն­տե­սու­թիւ­նը ա­ւե­լի սրտիս կը խօ­սի եւ կը հա­ւա­տամ ա­նոր մէջ ներդ­րում ը­նե­լուն։

ԿՍ– Հա­ւա­նա­բար նաեւ ITի մէջ ա­մէն մարդ չի կրնար աշ­խա­տիլ եւ Հա­յաս­տա­նի տնտե­սու­թեան հիմ­քը կը կար­ծեմ դեռ գիւ­ղատն­տե­սու­թիւնն է։

Վան Լա­փո­յեան- Հի­մա կա­րե­ւո­րը ժո­ղո­վուր­դը հո­ղին կա­պելն է. Օ­րի­նակ, կրնանք Ե­րե­ւա­նի մէջ IT ըն­կե­րու­թիւն մը հիմ­նել, բայց վա­ղը կրնայ ար­տա­սահ­մա­նեան մեծ ըն­կե­րու­թիւն մը մեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րը հրա­ւի­րել՝ օ­րի­նակ, Ո­ւա­շինկ­թըն կամ Վան­գու­վըր կամ այլ տեղ, ա­նոնք պի­տի ձգեն եր­թան ու հոն հաս­տա­տո­ւին։ Ա­տի­կա երկ­րին չի կա­պեր մեր ժո­ղո­վուր­դը։

ԿՍ– Շատ ճիշդ դի­տար­կում մը կ­՛ը­նէք։ Ե­թէ այ­սօր Հա­յաս­տա­նի գիւ­ղե­րը այ­ցե­լէք պի­տի տես­նէք կարգ մը գիւ­ղեր գրե­թէ պար­պո­ւած են, շատ մը գիւ­ղե­րու մէջ դպրոց­նե­րը կը փա­կո­ւին ար­տա­գաղ­թի պատ­ճա­ռով. շատ ցա­ւա­լի է։

Վան Լա­փո­յեան- Ես ան­ցեալ այ­ցե­լու­թեանս նկա­տե­ցի Ա­րա­գա­ծոտ­նի մարզ­պե­տը հո­յա­կապ գործ կը տա­նէր։ Ան էր, որ զիս գրեթէ հա­մո­զեց, ին­ծի ի­րա­կան պատ­մու­թիւն մը ներ­կա­յաց­նե­լով․ Ա­րա­գա­ծոտ­նի շրջա­նին մէջ կայ գիւղ մը, ուր գիւ­ղա­ցի­նե­րը չէին կրնար իրենց բերքը ար­տադ­րել եւ ո­րե­ւէ ձե­ւով ի­րենց ծախ­սե­րը գո­ցել, նոյ­նիսկ ար­տադ­րու­թեան կէ­սը կը փճա­նար։Շրջա­նը հա­րուստ է պտղա­տու ծա­ռե­րով՝ խնձոր, տանձ, ե­ւայլն, սա­կայն բեր­քի մշա­կու­թիւ­նը կը ձա­խո­ղի։ Գիւ­ղին ներդ­րում ը­նող­նե­րէն մէ­կը Ի­տա­լիա­յէն է, չեմ գի­տեր ե­թէ հայ է, ան բե­րած է ի­տա­լա­ցի մաս­նա­գէտ­ներ, ո­րոնք ե­կած են եւ այդ շրջա­նին մէջ բա­րե­լա­ւած են ար­տադ­րու­թիւ­նը։ Որ­պէս­զի զօ­րա­ւոր անձ­րե­ւէն եւ կար­կու­տէն կա­րե­նան պաշտ­պա­նել բեր­քը, պտղա­տու ծա­ռե­րուն վրան գո­ցած են, երբ կար­կուտ ե­կած է ո­րե­ւէ ձե­ւով չէ վնա­սած բեր­քը։ Հո­յա­կապ ար­տադ­րու­թիւն ու­նին, մէկ հեկ­տա­րին վրայ տաս­ներ­կու ան­գամ բարձ­րա­ցած է ի­րենց ար­տադ­րու­թիւ­նը։ Ներ­կա­յիս այդ գիւ­ղը կը զար­գա­նայ եւ կը բար­գա­ւա­ճի։ Ին­ծի ա­տի­կա մղեց, որպէսզի այդ ուղ­ղու­թեամբ մտա­ծեմ։ Ճիշդ այդ ձե­ւով պէտք է ժո­ղո­վուր­դը կա­րե­նայ ար­տադ­րել, նոյ­նիսկ ե­թէ մեծ գու­մա­րով շահ չը­նէ, կա­րե­ւո­րը այն է, որ ժո­ղո­վուր­դը իր հո­ղը, իր հպար­տան­քը ա­մէն ինչ հոն կա­պէ։ Իր աշ­խա­տան­քով կա­րե­նայ շա­հիլ իր ապ­րուս­տը։

Ա­սոր կող­քին, գիւ­ղին են­թա­կա­ռոյ­ցը պէտք է բա­րե­լա­ւո­ւի՝ ճամ­բա­նե­րը նո­րո­գո­ւին, դպրոց­նե­րը ա­պա­հո­վո­ւին։ Ե­թէ ո­րե­ւէ շահ ա­պա­հո­վենք այդ ներդրումներէն, պի­տի ծախ­սո­ւի այդ գիւ­ղի բա­րե­լաւ­ման վրայ։ Նպա­տա­կը՝ այդ գիւ­ղե­րը կա­մաց-կա­մաց զար­գաց­նելն է։

ԿՍ– Ինչ որ խօ­սե­ցանք, պէտք է հա­ւա­նա­բար մին­չեւ հի­մա ար­դէն ըլ­լար գիւ­ղե­րուն գծով, բայց ան­ցեալ կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րու ան­կա­րո­ղու­թեան, կամ ձա­խա­ւե­րու­թեան, կա­շա­ռա­կե­րու­թեան եւ այլ պատ­ճառ­նե­րով չի­րա­կա­նա­ցաւ։ Տա­կա­ւին կա­նուխ է ար­ժե­ւո­րե­լու նոր կա­ռա­վա­րու­թեան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը, բայց կը թո­ւի, որ նախ­կի­նը պի­տի չկրկնո­ւի։ Դուք նոր իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու գա­լուս­տով ա­ւե­լի լա­ւա­տե՞ս­ էք։

Վան Լա­փո­յեան- Շատ ա­ւե­լի լա­ւա­տես եմ։ Ճշմար­տու­թիւ­նը միշտ կը յաղ­թէ եւ կա­շա­ռա­կե­րու­թիւ­նը օր մը չէ օր մը կը ձա­խո­ղի։ Նի­կոլ Փա­շի­նեա­նը իր այս նոր հո­գե­բա­նու­թեամբ ա­մէ­նուն ո­գե­ւո­րեց, ժո­ղո­վուր­դը ոտ­քի հա­նեց։ Կը շնոր­հա­ւո­րեմ զինք, որ կրցաւ ա­նե­րե­ւա­կա­լե­լի կա­ցու­թեան մէջ հրաշ­քի պէս ոտ­քի ել­լել։ Ա­սի­կա մեր կեան­քին, մեր պատ­մու­թեան ա­մէ­նէն փայ­լուն է­ջե­րէն մէկն է։ Յոյ­սով ենք, որ այս վի­ճա­կը շա­րու­նա­կո­ւի։ Կը յու­սամ, որ կը շա­րու­նա­կո­ւի, ո­րով­հե­տեւ ժո­ղո­վուր­դը հա­րիւր տո­կո­սով ի­րեն հետ է եւ յու­սամ, որ ին­քը յա­ջո­ղի եր­կար կա­րե­նայ ծա­ռա­յել իբ­րեւ մեր վար­չա­պե­տը։ Միայն մէկ մտա­հո­գու­թիւն ու­նիմ․ զ­գա­լի է մար­դու­ժի պա­կա­սը իր շուրջ. ա­տի­կա պէտք է բա­րե­լա­ւէ եւ ա­ւե­լի լաւ մա­կար­դա­կի մար­դուժ ա­պա­հո­վէ իր ա­պա­գայ կա­ռա­վա­րու­թեան մէջ։

ԿՍ- Հա­ւա­նա­բար ձեզ նման մար­դիկ պի­տի կա­րե­նան այս խօս­քը ի­րեն հասց­նել…

Վան Լա­փո­յեան- Իմ ցան­կու­թիւնն է, որ ա­ւե­լի լաւ մար­դու­ժով մեր կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը կա­րե­նայ շատ ա­ւե­լի մեծ յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րու հաս­նիլ։ Բայց նոյ­նիսկ ներ­կայ մար­դու­ժով կրնանք ճամ­բան բա­նալ, ո­րով­հե­տեւ ա­մէնքն ալ պատ­րաստ են ի­րենց երկ­րին օգ­նե­լու, ի­րենք տի­պար մար­դիկ են, ո­րոնք կա­շա­ռա­կե­րու­թեան հետ կապ չու­նին։

ԿՍ– Ի­րենց փոր­ձա­ռու­թիւ­նը կը պակ­սի:

Վան Լա­փո­յեան- Ա­յո,եւ ա­տի­կա շատ կա­րե­ւոր է, բայց կրնան գտնել մար­դիկ, ո­րոնք կա­շա­ռա­կե­րու­թեան հետ կապ չու­նին եւ փոր­ձա­ռու են։