«Տոհմիկ Օր» Նուիրուած` Իրանի Բազմադարեայ Հայ Գաղութին

Պատկեր մը «Տոհմիկ Օր» ձեռնարկէն, որ այս տարի նուիրուած էր Իրանի հայ համայնքին, Նոյեմբեր 23-ին, Հայ Կեդրոնին սրահէն ներս, Թորոնթօ

Ռո­զա Սա­ֆա­րեան – Տէր Յա­րու­թիւ­նեան

Թո­րոն­թո­յի ՀՕ­Մի «Ռու­բի­նա» Մաս­նա­ճիւ­ղի ա­ւան­դու­թիւն դար­ձած ա­մե­նա­մեայ «Տոհ­միկ Օր»ը այս տա­րի նո­ւի­րո­ւած էր Ի­րա­նի հայ հա­մայն­քին: Ան­ցեալ 25 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում «Տոհ­միկ Օր»ե­րը անդ­րա­դա­ձել են պատ­մա­կան Հա­յաս­տա­նի շրջան­նե­րին, իսկ վեր­ջին եր­կու տա­րի­նե­րը յա­ւուր պատ­շա­ճի նո­ւի­րո­ւ։ «Տոհ­միկ Օր»ո­ւայ նոր շա­րա­նը նո­ւի­րո­ւած է սփիւռ­քի հայ­կա­կան գաղ­թօ­ջախ­նե­րին ու հա­մայնք­նե­րին, ուս­տի ի­րա­նա­հա­յու­թիւ­նը հա­մար­ւե­լով հայ­կա­կան ա­մե­նահ­նա­գոյն գաղ­թօ­ջախ՝ ա­ռա­ջի­նը հան­դի­սա­ցաւ ներ­կա­յա­ցո­ւե­լու հա­մար:

Պարս­կա­հայքն ու ի­րա­նա­հա­յու­թիւ­նը իր բազ­մա­դա­րեայ բե­ղուն ան­ցեա­լով, մշա­կոյ­թով եւ հան­րա­յին կեան­քով, ինչ­պէս ան­ցեա­լում այ­սօր եւս ակ­նա­ռու գոր­ծու­նէու­թիւն է ցու­ցա­բե­րում ոչ միայն ներ­հա­մայն­քա­յին ու հա­մա­հայ­կա­կան, այլ նաեւ ի­րա­նա­կան եւ մի­ջազ­գա­յին մա­կար­դա­կե­րում:

Ա­ւե­լի քան 2600 տա­րի պատ­մա­կան ան­ցեալ ու­նե­ցող պարս­կա­հա­յու­թեան ու 400-ա­մեայ ի­րա­նի հայ հա­մայն­քի պատ­կե­րը անհ­նա­րին էր ներ­կա­յաց­նել մէկ ե­րե­կո­յի ըն­թաց­քին, ուս­տի՝ խախ­տե­լով տա­րի­նե­րի ա­ւան­դոյ­թ, կազ­մա­կեր­պիչ յանձ­նա­խում­բը նպա­տա­կա­յար­մար գտաւ նաեւ կազ­մա­կեր­պել ա­ռան­ձին բա­նա­խօ­սա­կան – տե­ղե­կա­տո­ւա­կան ե­րե­կոյ:

Ուր­բաթ, Նո­յեմ­բե­րի 22-ին «Հա­մազ­գա­յին» թա­տե­րաս­րա­հում կազմա­կեր­պո­ւած էր դա­սա­խօ­սա­կան ե­րե­կո­յ: Օ­րո­ւայ հան­դի­սա­վարն էր Հու­րիկ Ե­ղիա­զա­րեա­նը, ո­րը բաց­ման խօս­քից յե­տոյ ներ­կա­յաց­րեց օ­րո­ւայ բա­նա­խօս­նե­րին: Ներ­կա­նե­րը մեծ հե­տաքրք­րու­թեամբ ունկնդ­րե­ցին Թեհ­րա­նից հրաո­ւի­րո­ւած՝ Ի­րա­նի Մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան հա­յազ­գի մաս­նա­գէտ, Ի­րա­նի հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րի կենտ­րո­նի տնօ­րէն Ճար­տա­րա­պետ Շըր­լի Ա­ւե­տեա­նին, ո­րը հե­տաքրք­րա­կան եւ շա­հե­կան տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցեց Ի­րա­նի տա­րած­քում գտնւող ա­ւե­լի քան 400 հայ­կա­կան բնա­կա­վայ­րե­րի, Հայ­կա­կան Ճար­տա­րա­պե­տա­կան կո­թող­նե­րի, վան­քե­րի եւ ե­կե­ղե­ցի­նե­րի եւ նրանց պահ­պան­ման ուղ­ղու­թեամբ տար­ւող հսկա­յա­կան աշ­խա­տան­քի մա­սին: Ե­րե­կո­յի երկ­րորդ բաժ­նում ցու­ցադր­ւեց Թեհ­րա­նի, Ատր­պա­տա­կա­նի Նոր Ջու­ղա­յի եւ Սբ․ Թա­դէի Վան­քի ուխ­տագ­նա­ցու­թեան վա­ւե­րագ­րա­կան շար­ժա­պատ­կեր: Դա­սա­խօ­սա­կան այս ե­րե­կո­յի եր­րորդ բաժ­նում Լոս Ան­ջը­լը­սից հրա­ւի­րո­ւած պա­րոն Է­դիկ Հայ­րա­պե­տեա­նը տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցեց Ի­րա­նի Սալ­մաստ գա­ւա­ռի մա­սին:

Շա­բաթ, Նո­յեմ­բե­րի 23-ին Հայ Կեդ­րո­նի սրա­հում տե­ղի ու­նե­ցաւ Տոհ­միկ Օ­րո­ւայ ո­գե­կոչ­ման հան­դի­սու­թիւ­նը՝ գե­ղար­ւես­տա­կան ճոխ յայ­տագ­րով ու ճաշ­կե­րոյթ-խրախ­ճան­քով:

Նա­խաս­րա­հում հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րի օ­րի­նա­կով պատ­րաստ­ւած կա­մա­րա­ձեւ շքա­մուտ­քից անց­նե­լով հիւ­րե­րը յայտն­ւում էին փոք­րիկ ցու­ցա­հան­դէ­սի տա­րած­քում, ուր Ի­րա­նի քար­տէ­զի կող­քին ցու­ցադ­րո­ւած էին ի­րա­նա­հայ ան­ւա­նի ճար­տա­րա­պետ­նե­րի եւ ար­ւես­տա­գէտ­նե­րի աշ­խա­տանք­նե­րի հա­մադ­րո­ւած պատ­կեր­ներ: Աչ­քա­ռու էին Ի­րա­նում Հա­յազ­գի ան­ւա­նի գիտ­նա­կան­նե­րի, քա­ղա­քա­կան մշա­կու­թա­յին դէմ­քե­րի, ինչ­պէս նաեւ ՀՕՄի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ներ­կա­յաց­նող ցու­ցա­տախ­տակ­ներ:

Հայ Կեդ­րո­նի սրա­հում տե­ղադ­րո­ւած մե­ծա­դիր պաս­տառ­նե­րը ներ­կա­յաց­նում էին խորհր­դան­շա­կան վայ­րեր, ինչ­պէս Սբ․ Թա­դէի վան­քը, Ա­րա­րատ մար­զա­ւա­նը, Ս․ Ա­մե­նափր­կիչ վան­քի զար­դա­քան­դակ­նե­րը, նաեւ մի շարք նշա­նա­ւոր գիտ­նա­կան­նե­րի, գրող­նե­րի եւ բա­նաս­տեղծ­նե­րի պատ­կեր­ներ: Սրա­հի միւս բաժ­նում, ի­րան­ցի հայ եւ պար­սիկ մտա­ւոր­կա­նու­թեան ժա­մադ­րա­վայր հան­դի­սա­ցող «Քա­ֆէ Նա­դե­ր»ի մե­ծա­դիր պատ­կե­րի մօտ կազ­մա­կերպ­ւած էր ի­րա­նա­հա­յե­րին պատ­կա­նող ար­ւես­տի աշ­խա­տանք­նե­րի եւ տա­րազ­նե­րի ցու­ցադ­րու­թիւն:

Բաց­ման խօս­քով հան­դէս ե­կաւ Ռո­զա Սա­ֆա­րեան-Տէր Յա­րու­թիւ­նեա­նը, ո­րը նախ շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց Թո­րոն­թո­յի ՀՕՄի «Ռու­բի­նա» մաս­նա­ճիւ­ղի վար­չու­թեան՝ այս տար­ւայ «Տոհ­միկ Օր»ը Ի­րա­նի հայ գա­ղու­թին նո­ւի­րե­լու հա­մար: Նա անդ­րա­դար­ձաւ նաեւ այն փաս­տին, որ Ի­րա­նի եւ ի­րա­նա­հա­յու­թեան պատ­մու­թիւ­նը միա­հիւս­ւած են սերտ կա­պե­րով: Ի­րա­նա­հա­յու­թիւ­նը Մեր­ձա­ւոր ու Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի հնա­գոյն հա­մայնք­նե­րից է եւ իւ­րա­յա­տուկ է մի քա­նի հան­գամ­նաք­նե­րով: Նախ երկ­րի աշ­խար­հագ­րա­կան դիր­քի բե­րու­մով ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն սահ­մա­նա­կից է Հա­յաս­տա­նի հետ: Երկ­րորդ՝ պար­սիկ եւ հայ ժո­ղո­վուրդ­նե­րը սե­րե­լով ցե­ղա­յին նոյն ա­կուն­քից բազ­մա­թիւ աս­պա­րեզ­նե­րում ու­նեն միա­հիւս­ւած եւ փո­խա­դարձ ազ­դե­ցու­թիւն­ներ թէ՛ մշա­կու­թա­յին եւ թէ՛ կեն­ցա­ղա­յին ո­լորտ­նե­րում եւ եր­րորդ՝ որ ի­րա­նա­հայ հա­մանյ­քը ոչ թէ այլ գաղ­թօ­ճախ­նե­րի պէս Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ար­դիւն­քում գո­յա­ցած է, այլ՝ նա­խաք­րիս­տո­նէա­կան շրջա­նից կազ­մա­ւոր­ւած եւ որ­պէս ազ­գա­յին ու կրօ­նա­կան փոք­րա­մաս­նու­թիւն Պարս­կաս­տա­նի տա­րած­քում գո­յա­տե­ւող ու զար­գա­ցող հա­տո­ւած:

Ի­րա­նա­հա­յու­թիւնն իր բազ­մա­բե­ղուն ան­ցեա­լով ու մշա­կոյ­թով անջն­ջե­լի հետք է թո­ղել Ի­րա­նի տնտե­սա­կան, հա­սա­րա­կա­կան եւ մշա­կու­թա­յին կեան­քի վե­րել­քի ու զար­գաց­ման գոր­ծըն­թաց­քում, եւ հա­մար­ւում է երկ­րի հիմ­նա­կան փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րից մէ­կը՝ իր մշա­կու­թա­յին հա­րուստ ժա­ռան­գու­թեամբ, վան­քե­րով, ե­կե­ղե­ցի­նե­րով, հայ­կա­կան դպրոց­նե­րով ու ա­ւե­լի քան հա­մալ­սա­րա­նի 120 դա­սա­խօս­նե­րով, մտա­ւո­րա­կան­նե­րով, ազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րով, մա­մու­լով եւ միու­թիւն­նե­րով: Թեհ­րա­նի թե­մը ու­նի ա­ւե­լի քան 100 տար­ւայ, Սպա­հա­նի թե­մը 400 տար­ւայ, իսկ Ատր­պա­տա­կա­նի թե­մը, 800 տար­ւայ պատ­մու­թիւն:

Սփիւռ­քեան ի­րա­կա­նու­թեամբ ի­րա­նա­հա­յու­թիւ­նը հան­դի­սա­նում է ա­մե­նա­կազ­մա­կերպ­ւած հա­մայնք­նե­րից մէ­կը: Ազ­գա­յին պատ­կա­նե­լիու­թեան ա­մուր կառ­չած, հայ­կա­կան սո­վո­րու­թիւն­ներն ու ար­ժէ­քա­յին հա­մա­կար­գը պա­հած, աշ­խա­տու­նակ եւ հիւ­րա­սէր ի­րա­նա­հա­յե­րը, սփիւռ­քում գո­յա­տե­ւե­լու ի­րենց դա­րա­ւոր փոր­ձով ան­հեր­քե­լի մաս­նակ­ցու­թիւն ու ներդ­րումն ու­նեն մշա­կու­թա­յին եւ կրթա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րում՝ ի­ մաս­նա­ւո­րի վեր­ջին տաս­նա­մեակ­նե­րում գո­յա­ցող նոր գաղ­թօ­ճախ­նե­րում: Միւս կող­մից Ի­րա­նի պատ­մա­կան, քա­ղա­քա­կան, տնտե­սա­կան, գի­տա­կան եւ մշա­կու­թա­յին մեծ ներդ­րում­նե­րի շնոր­հիւ ի­րա­նա­հա­յու­թիւ­նը ինչ­պէս ան­ցեա­լում, այ­սօր եւս ար­ժա­նա­նում է Ի­րա­նի պե­տու­թեան  յա­տուկ ու­շադ­րու­թեան ու հո­գա­տա­րու­թեան:

Բաց­ման խօս­քից յե­տոյ հե­ռար­ձա­կո­ւեց Քա­նադա­յի Հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Բաբ­գէն Սրբա­զան Չա­րեա­նի պատ­գամն ու շնոր­հա­ւո­րա­կան ու­ղեր­ձը:  Սրբա­զան Հայ­րը Հա­յաս­տան գտնո­ւե­լու պատ­ճա­ռով չկա­րո­ղա­ցաւ ներ­կայ գտնո­ւել  ե­րե­կո­յին:

Ող­ջոյ­նի խօս­քով հան­դէս ե­կաւ ՀՕ­Մի «Ռու­բի­նա» մաս­նա­ճիւ­ղի ատ­նա­պետ Ար­տա Շա­հի­նեա­նը, ո­րը յոյժ գնա­հա­տե­լով յանձ­նա­խում­բի ան­դամ­նե­րի ա­միս­նե­րի տքնա­ջան աշ­խա­տան­քը, մաս­նա­ւոր շնոր­հա­կա­լու­թիւն յա­յատ­նեց ձեռ­նար­կի հո­վա­նաւ­որո­նե­րին ու նո­ւի­րա­տու­նե­րին, ո­րոնց սրտա­բուխ նո­ւի­րա­տու­թիւն­նե­րի շնոր­հիւ ար­դիւ­նա­ւոր­ւեց այս մի­ջո­ցա­ռու­մը:

Բազ­մա­թիւ հիւ­րե­րու կող­քին, ներ­կայ էին նաեւ Թո­րոն­թո­յի մօտ ՀՀ ­Պատ­ւոյ Հիւ­պա­տոս Վա­րու­ժան Լո­փո­յեա­նը եւ իր ազն­ւա­փայլ Տի­կի­նը, Օն­թա­րիօ Նա­հան­գիա­յին Խորհր­դա­րա­նի ան­դամ Ա­րիս Պա­պի­կեա­նը, Հայ Կա­թո­ղի­կէ ե­կե­ղեց­ւոյ Հո­վիւ Ե­ղիա Ծր․ Վրդ․ Գի­րե­ճեա­նը, ինչ­պէս նաեւ հո­գե­ւոր եւ աշ­խար­հիկ այլ պա­տո­ւար­ժան հիւ­րեր:

Ող­ջոյ­նի ու սրտի խօս­քե­րով հան­դէս ե­կան Տոհ­միկ Օ­րո­ւայ յանձ­նախմ­բի ա­տե­նա­պետ Ռու­բէն Մնա­ցա­կա­նեա­նը, Ս․ Աստ­ւա­ծա­ծին Հայց․ Առ․ ե­կե­ղեց­ւայ հո­գե­ւոր հո­վիւ Վար­դան Վրդ․ Թաշ­ճեա­նը եւ Քա­նա­դա­հա­յոց Թե­մի փոխա­ռաջ­նորդ Ս․ Եր­րոր­դու­թեան Հայց․ Առաք. ե­կե­ղեց­ւոյ հո­գե­ւոր հո­վիւ Զա­րեհ Աւ․ Քհնյ․ Զար­գա­րեա­նը:

Գե­ղա­րո­ւես­տա­կան բաժ­նում հան­դի­սա­տե­սին ներ­կա­յաց­ւեց Ի­րա­նա­հայ ե­րա­ժիշտ­ներ՝ Ա․ Մար­դո­յեա­նի․ Ն․ Գա­լան­տէ­րեա­նի եւ Հ․ Գրի­գո­րեա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ՝ Սե­ւակ Յա­րու­թիւ­նեա­նի, Սիլ­ւա Խա­չի­կեա­նի, Մհեր Մի­նա­սեա­նի եւ Ա­թե­նա-Ա­նի Բա­բա­յեա­նի ար­հես­տա­վարժ կա­տա­րում­նե­րով եւ Վա­նիկ Յով­հան­նի­սեա­նի դաշ­նա­մու­րա­յին ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ: Ար­մի­նէ Թո­րի­կեանն ու Ա­րեն Մնա­ցա­կա­նեա­նը ըն­թեր­ցե­ցին Ի­րա­նա­հայ ար­դի բա­նաս­տեղծ­ներ Վա­րան­դի, Գե­ղամ Սա­րեա­նի եւ Ա­րամ Գա­ռօ­նէի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րից:

Ե­րե­կոն ա­ռա­ւել խան­դա­վա­ռեց Հա­մազ­գա­յի­նի ե­րաժշ­տա­կան խում­բը՝  բարձ­րո­րակ կա­տա­րում­նե­րով: Իսկ Սե­ւակ Յա­րու­թիւ­նեա­նի ընտ­րած հայ­կա­կան պա­րե­ղա­նակ­նե­րի ե­րաժշ­տու­թեան ներ­քոյ յա­ճախ էր եր­կա­րում ի­րա­նա­հա­յե­րին յա­տուկ շուրջ­պա­րի շղթան: Ներ­կա­նե­րը ո­գե­ւո­րու­թեամբ մաս­նակ­ցում ու ծա­նօ­թա­նում էին ի­րա­նա­հա­յե­րի մօտ տա­րած­ւած շուրջ­պա­րե­րի շար­ժում­նե­րը: Ե­րե­կո­յին մաս­նակ­ցող ա­ւե­լի քան 500 ներ­կա­ներ ա­ռիթ ու­նե­ցան համ­տե­սե­լու նաեւ ի­րա­նա­հա­յե­րի խո­հա­նո­ցին պատ­կա­նող հա­մեղ ճա­շա­տե­սակ­ներ, ա­ղան­դե­ղէն եւ խմո­րե­ղէ­նի տե­սա­կա­նին:

Ե­րե­կո­յի ըն­թաց­քում ՀՕ­Մի «Ռու­բի­նա» մաս­նա­ճիւ­ղի կող­մից պար­գե­ւատր­ւե­ցին բա­նա­խօս­ներ՝  ճար­տար­պետ Շըր­լի Ա­ւե­տեանն ու է­դիկ Հայ­րա­պե­տեա­նը, ինչ­պէս նաեւ Տոհ­միկ Օ­րո­ւայ հա­մար պատ­րաստ­ւած գրքոյ­կի պատ­մա­կան բաժ­նի հա­մադ­րող՝ Դոկտ, Է­դիկ Բաղ­դա­սա­րեա­նը: Ռու­բէն Մնա­ցա­կա­նեա­նը շնոր­հա­կա­լա­կան խօսք ուղ­ղեց վաս­տա­կա­շատ ՀՕ­Մու­հի Հու­րի Նա­ճա­րեա­նին, ո­րի ժրա­ջան նո­ւիր­ւա­ծու­թիւ­նը ու կազ­մա­կերպ­չա­կան աշ­խա­տան­քը ե­րաշ­խի­քը դար­ձան Տոհ­միկ Օր­ւայ յա­ջո­ղու­թեան:

Տոհ­միկ Օ­րո­ւայ ա­ռի­թով պատ­րաս­տո­ւած էր 230 է­ջե­րից բաղ­կա­ցած յա­տուկ գրքոյկ մը, ո­րը պա­րու­նա­կում էր Ի­րա­նի հայ հա­մայն­քի հա­մա­ռօտ պատ­մու­թիւ­նը, մի շարք յօ­դո­ւած­ներ, գու­նա­տիպ լու­սան­կար­ներ, ու­ղերձ­ներ եւ շնոր­հա­ւո­րա­կան­ներ:

Պատ­րաստ­ւած էր նաեւ Ի­րա­նա­հայ բա­նաս­տեղծ­նե­րի եւ ե­րա­ժիշտ­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ պա­րու­նա­կող ծաղ­կա­քաղ խտա­սա­լիկ մը: Բո­վան­դա­կա­լից այս գիր­քից եւ խտա­սա­լի­կից մէ­կա­կան օ­րի­նակ նո­ւիր­ւեց ներ­կա­նե­րին:

Ներ­կա­նե­րը մեկ­նե­ցին բարձր եւ ու­րախ տրա­մադ­րու­թեամբ եւ մեծ գո­հու­նա­կու­թեամբ:

Ճարտարապետ Շըրլի Աւետեան կը բանախօսէ Իրանի մէջ հայկական ճարտարապետական կոթողներու ներկայ կացութեան մասին, Նոյեմբեր 22-ին Համազգայինի սրահէն ներս, Թորոնթօ

Կազմակերպիչ յանձնախումբը կը հիւրասիրէ ներս մտնող հիւրերը

Արեն Մնացականեան

Երգիչ Մհեր Մինասեան

Սբ․ Երրորդութիւն եկեղեցւոյ հովիւ Տէր Զարեհ Զարգարեան

Ներկաները շուրջպարի ընթացքին

Ռո­զա Սա­ֆա­րեան – Տէր Յա­րու­թիւ­նեան

Ռուբէն Մնացականեան

Ս․ Աստ­ւա­ծա­ծին Հայց․ Առ․ ե­կե­ղեց­ւայ հո­գե­ւոր հո­վիւ Վար­դան Վրդ․ Թաշ­ճեա­ն