Արշօ Զաքարեան
Արեւմտահայերէնը UNESCOի ցանկին վրայ է՝ որպէս վտանգուած լեզու: Այս մէկը վախ եւ մեծ մտահոգութիւն կը յառաջացնէ մեր մէջ։
Հայ գրողը ընդհանրապէս իր կողքին չունի հրատարակչատուներ կամ պետական նպաստներ, այլ միայն՝ իր անհատական միջոցները, առաւելագոյն պարագային ազգայինի մը մեկենասութիւնը։
ՀՕՄուհի Ժանէթ Գիրէջեան քաջութիւնը ունեցած է իր գիրքը անհատական միջոցներով հրատարակելու: Անոր երկրորդ գիրքը «Դէմ առ Դէմ Անցեալիս հետ» (առաջինը քերթուածներու հաւաքածոյ մըն է՝ «Ծաղկաքաղ» խորագիրով) կը պարունակէ ազգայնաշունչ բանաստեղծութիւններ։
Գիրէջեանի մականունը թրքերէնով գաճ կը նշանակէ․ ուղղագրութինը փոխելով՝ բանաստեղծուհին զայն հայացուցած ու վերածած է «գիր» եւ «էջ»ի։ Ան ծնած է Հալէպ, Կաթողիկէ Չալըգեան ընտանիքի յարկին տակ։ Յաճախած է Անարատ Յղութեան քոյրերու վարժարանը, ապա «Լիսէ» Ֆրանսական դպրոցը և Քարէն Եփփէ Ազգ․ Ճեմարանը։ 1959ին ամուսնացած է Պարգև Գիրէջեանի հետ և փոխադրուած Լիբանան: 1976ին գաղթած են Գանատա։ Ան ուսուցչութեամբ զբաղած է Հալէպի, Պէյրութի և Թորոնթոյի մէջ։ «Եորք» համալսարանէն ստացած է իր BA վկայականը։ 2001էն 2005 պաշտօնավարած է ՀՕՄի ամէնօրեայ վարժարանին մէջ։ Ունի երեք զաւակներ՝ Պօղոս, Ասատուր և Մարալ։ Բախտաւորուած է չորս թոռնիկներով՝ Արա, Անայիս, Հաննա և Ճորճ։ Իր բանաստեղծութիւնները և գրութիւնները լոյս տեսած են սփիւռքահայ զանազան թերթերու մէջ։
«Դէմ առ Դէմ Անցեալիս հետ» գիրքը իւրաքանչիւրիս անցեալի ցոլացումն է և ապագայի ուղին։ Գիրէջեանի գրութիւնները պարզ տեղեկագրութիւններ չեն, այլ մարդկային յարաբերութեան, ազգային մտահոգութիւններու, Հայկական մտածելակերպի, գաղութային կեանքի, հաւատքի զօրացման, բարքերու շարունակութեան և մշակութային կեանքի վերլուծումներ և սերտողութիւններ են՝ մաքրամաքուր և հասկնալի հայերէնով։
Ան կը գրէ մեծմօր և թոռնիկի յատուկ յարաբերութեան, պատկանելիութեան, ընտանեկան դաստիարակութեան, հայ կնոջ ազատագրման շարժումին, ամուսնալուծութեան և ընտանեկան յարգանքի մասին։ Իր գրութիւններուն մէջ առաջնահերթ են ապագայ սերունդի հետ կապուած հարցերը՝ ինչպէս աղօթքի կարևորութիւնը, հեռատեսիլը, պատերազմ տեսած պատանին և մանաւանդ հայութեան ջահը փոխանցելու դժուար և յարատեւող աշխատանքը։
Թորոնթոն այն օրհնուած քաղաքներէն մէկն է, ուր հայկական բոլոր եկեղեցիներն ու կուսակցութիւնները կը գործակցին իրարու հետ համերաշխ մթնոլորտի մէջ։ Ունի միջ-յարանուանական մարմին։ Մեր արդի պատմութիւնը միայն Հայաստան-Արցախ և հայ Դատ չէ, այլև մեր սփիւռքահայ կեանքն է, մեր եկեղեցիները և միութիւնները, որոնք մասնիկներն են այս պատմութեան։ Այս տեսանկիւնէն դիտուած՝ ապագայի պատմաբանները և ընկերաբանները անպայման Գիրէջեանի գիրքին նման գիրքերու կարիքը պիտի ունենան սփիւռքահայ կեանքը հասկնալու և ըմբռնելու համար։
Իր «Առաջնակարգ Մտահոգութիւններ» յօդուածին մէջ կը գրէ․ «Իւրաքանչիւր անհատ՝ տարեց, չափահաս, երիտասարդ կամ պատանի, պէտք է ըլլայ մեր մտահոգութեան առարկան, մեր մտածումներուն կեդրոնը։ Մենք անոնց հետ պէտք է վարուինք այնպէս, որ անոնցմէ իւրաքանչիւրը ինքզինք զգայ իր տան մէջ, իր ընտանիքին մէջ։ Հետևաբար, մեզմէ կը սպասուի ստեղծել այսպիսի մթնոլորտ մը, ուր ոչ ոք ինքզինք զգայ առանձին կամ օտար, մեկուսացած կամ մոռցուած։ Տարեցը թող այս համայնքը իր տունը նկատէ։ Չափահասը անոր նայի իբրև իր օճախը։ Երիտասարդը թող հոն գտնէ իր յղացած ծրագիրներուն ճամբան։ Մանուկը հոն գայ իբրև իր ներկան կերտող և ապագան ցոյց տուող ճանապարհը։ Այս ըլլայ մեր գլխաւոր առաջնագոյն մտահոգութիւնները»։
Անդրադառնալով Արամ Ա կաթողիկոսի այն կոնդակին, ուր 2017 տարին հռչակուած է «Վերանորոգման Տարի», ան կը գրէ․ «Արդ ուրեմն, 2017ի այս վերանորոգման շրջանին մենք ալ մեր կարգին դառնանք մեր արմատներուն և վերանորոգուինք մեր բարքերով և կենցաղով, ամուր կառչինք մեր հայրերու քրիստոնէական հաւատքին և ամուսնական կեանքի հանդէպ ունեցած հաւատարմութեան և յարգանքին։ Թող հայերէն լեզուն ծլի և ծաղկի մեր յարկերէն ներս, թող հայ գիրն ու գրականութիւնը, երգն ու համերգը, ինչպէս նաև աղօթքը մաս կազմեն մեր առօրեայ կենցաղին և զբաղումներուն։ Թող Եկեղեցին Հայկական ըլլայ ծննդավայրը մեր հոգիներուն և ամէն Կիրակի ընտանեօք երթանք Աստուծոյ տունը աղօթելու, մեր հոգեպարար շարականները ունկնդրելու և Սուրբ Հաղորդութեան մերձեցումով մեր հոգևոր սնունդը ապահովելու և իբրև մէկ մեծ ընտանիք, մեր համայնքի անդամներուն ծանօթանալու և հաղորդակցելու»։
«Ծառայութեան տարի» գրութեան մէջ Գիրէջեան կ’անդրադառնայ ՀՕՄի ունեցած դերին եւ ներդրումին՝ մեր ամէնօրեայ վարժարանէն ներս, ընկերային ծառայութեան նպաստին, Մօր ու Մանկան ծննդատան և Արցախի «Սօսէ» Մանկապարտէզի վերանորոգման մեծ աշխատանքին։ Ան ունի 5 այլ գրութիւններ՝ յատկապէս ՀՕՄի «Ռուբինա» մասնաճիւղին հետ առընչուող, որոնք կը կրեն հետեւեալ խորագիրները՝ «Սրտի խօսք ուղղուած ՀՕՄի ընկերային ծառայութեան գրասենեակին», «ՀՕՄի «Ռուբինա» մասնաճիւղի առաքելութիւնը 45ամեայ պրիսմակի ընդմէջէն», «Քսան Տարի Վերջ», «Տոհմիկ Օր Զէյթուն և Հաճըն», «Ձիթենիի Ճիւղը»։ Նշեալ վերնագիրները կը ցոլացնեն ՀՕՄի գործունէութեան բազմազան աշխատանքները։
Գիրէջեան 53 յօդուածներով սփիւռքահայ կեանքը, հայու բարոյականը, աղօթքի և հաւատքի կարևորութիւնը, կամաւոր աշխատանքի կարեւորութիւնը արտայայտող և վերլուծող փունջ մը կը նուիրէ մեզի։
Յառաջաբանին մէջ Պարոն Անդրանիկ Չիլինկիրեան գրքի բովանդակութեան մասին կը գրէ․ «Հարուստ և այլազան բնոյթի թեմաներով ստեղծագործութիւններու հաւաքածոյ մըն է, ուր կը տողանցեն Թորոնթոյի կրթական մշակութային, ընկերային« եկեղեցական գործունէութիւններու վերլուծական-նկարագրական աղուոր յուշաքաղ մը»։ Գիրէջեանի քաջութիւնը ունեցող հեղինակներու, ուսուցիչներու, առաջնորդներու, մայրերու կարիքը ունինք՝ վառ պահելու մեր լեզուն, մշակոյթը, հաւատքը, հաւաքական կեանքը, իրաւունքները և ինքնութիւնը։
