Բարերար եւ նորանշանակ հիւպատոս Վան Լափոյան (աջին) եւ կինը Սիլվա՝ ՀՕՄի վարժարանի իրենց նուիրատուութիւնը կը յանձնեն Յակոբ Ճանպազեանի, Սեպտեմբեր 2016ին:
Վերջերս, գաղութի բարերար եւ ծանօթ գործատէր Վան (Վարուժան) Լափոյեան նշանակուեցաւ Թորոնթոյի մէջ ՀՀ պատուոյ հիւպատոս: Օգտուելով այս առիթէն, «Թորոնթոհայ»ի խմբագիր Կարին Սաղտըճեան հարցազրոյց մը ունեցաւ անոր հետ՝ հիւպատոսի դերին, Գանատա– Հայաստան յարաբերութեանց եւ գործակցութեան զարգացման կարելիութիւններուն մասին:
ԿՍ– Յարգելի պատուոյ հիւպատոս, ձեր պաշտօնին մէջ ի՞նչպիսի պարտականութիւններ եւ պարտաւորութիւններ կ՛իյնան։
Վ․ Լափոյան- Իմ պարտաւորութիւններս պիտի ըլլան ներկայացնել Հայաստանի դեսպանատունը եւ կառավարութիւնը Հայաստանի հետ կապուած գործառոյթներու ընթացքին, որոնք տեղի կ՛ունենան Թորոնթոյի մէջ։ Ասիկա կ՛ընդգրկէ որեւէ ձեւի քաղաքական ներկայացուածութիւն՝ Հայաստանի կառավարութեան առընչուող միջոցառումներու ատեն։
ԿՍ– Վարչապետ Ճասթին Թրուտոյի Հայաստան այցելութեամբ Հայաստան–Գանատա յարաբերութիւնները մէջ նոր մակարդակ մը նուաճեց, կամ, ըսենք՝ անոնք աւելի ամրապնդուեցան։ Այցելութիւնը զուգադիպեցաւ Ֆրանսախօս երկիրներու գագաթաժողովին. ըստ ձեզի գործունէութեան ինչպիսի՞ նոր էջեր բացուեցան Թրուտոյի Հայաստան այցելութեամբ։
Վ․ Լափոյան- Թրուտոյի այցելութեամբ շատ հետաքրքրական շրջան մը պիտի ապրինք հիմա։ Կարծեմ առիթն է, որ մենք աւելի աշխատինք, որպէսզի կարենանք այդ առաջին քայլը վերածել աւելի սերտ յարաբերութիւններու մշակման։ Նպատակներէն մէկը Գանատական դեսպանատան բացումն է Երեւանի մէջ։ Այդ ուղղութեամբ պէտք է աշխատինք թէ՛ Հայաստանի դեսպանատան միջոցով եւ թէ մենք ճիգ ընենք այստեղէն կապեր հաստատելու։ Օրինակ՝ գանատական կառավարութիւնը հրաւիրել ներդրումներ ընելու Հայաստանի տարբեր մարզերուն մէջ։ Եթէ որեւէ դրական ներդրումի մէջ կրցանք զիրենք համոզել, ատիկա առիթ կ՛ըլլայ լրջօրէն մտածելու, որ ժամանակը եկած է լուրջ յարաբերութեանց։ Առաջին բանը, զոր պէտք է կարենաք ընել՝ հետաքրքրութիւն ստեղծելն է՝ ըսելով, որ Հայաստանի մէջ կայ այնպիսի տնտեսական վիճակ, ուր գանատական ընկերութիւնները կրնան ներդրումներ ընել։ Մենք պէտք է ատիկա շեշտենք, մինչեւ դեսպանատան բացումը իրականանայ։
ԿՍ– Գիտենք որ դուք թորոնթոհայ գաղութիւն մէջ կարեւոր բարեգործութիւն ըրած էք, ըլլայ նուիրատուութեամբ եւ ընդհանրապէս՝ աջակցութեամբ: Այս անգամ աւելի մեծ դաշտ բացուած է ձեր դիմաց. ինչպէս կը կարծէք, ձեր ներդրումը պիտի ըլլայ իբրեւ գործատէր, իբրեւ բարերար, իբրեւ Հայաստանի պատուոյ հիւպատոս։
Վան Լափոյեան- Ներդրումս ապագային անպայման պիտի ըլլայ քաղաքական եւ մշակութային մարզերէն ներս, սփիւռքի մէջ եւ անպայման նաեւ Հայաստանի մէջ։ Անխտիր պիտի օգնեմ բոլոր կազմակերպութիւններուն եւ մշակութային կառոյցներուն։ Անոնք, որոնք Հայատանի բարելաւման համար կը մտածեն, ես միշտ անոնց կողքին պիտի ըլլամ, անխտիր։
Հայաստանի մէջ ներդրումս պիտի ըլլայ շինարարութեան եւ հաւանական է նաեւ գիւղատնտեսութեան մարզին մէջ։ Շիրանարական գետնի վրայ կ՛ուզեմ բարելաւել Հայաստանի մէջ գոյութիւն ունեցող շինարարական արհեստագիտութիւնը եւ հիւսիս-ամերիկեան արհեստագիտութիւնը կարենալ բերել Հայաստան՝ ատոր ամէն հետեւանքներով։ Երկրորդը՝ շէնքերու կառուցումով հրաւիրել Սփիւռքը տուներ գնելու Հայաստանի մէջ, որպէս իրենց երկրորդական տունը։ Այդպիսով կապ ստեղծել Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջեւ։
Երկրորդը գիւղատնտեսութիւնն է։ Ներկայիս Հայաստանի մէջ կան շատ գիւղեր, որոնք գործի եւ ներդրումի կարօտ են։ Ներդրումս պիտի ըլլայ գիւղական շրջաններուն մէջ զարգացնել գիւղատնտեսական գործունէութիւնը, որպէսզի գիւղացին իր հողին վրայ մնայ եւ հոն աշխատի, արտադրէ եւ եկամուտ ապահովէ եւ բարելաւէ իր տնտեսական վիճակը։ Ասիկա Երեւանի շուրջը պիտի չըլլայ, այլ աւելի հեռու՝ սահմանային գիւղերու մէջ, որովհետեւ չենք ուզեր սահմանային գիւղերը պարպուին։ Այդ նպատակով կ՛ուզեմ անպայման ձեւով մը նպաստել։ Ատոր համար պէտք է ստեղծել գիւղատնտեսական թեքնիք խումբ մը, որ երթայ իւրաքանչիւր գիւղ ուսումնասիրէ եւ ներդրումը ընէ։ Մենք ներդրում ընելով պիտի ջանանք գիւղացիին եկամուտ ապահովել եւ վիճակը բարելաւել։ Այս իմաստով կարեւոր է նաեւ գիւղատնտեսական արտադրութիւնը արտածել Ռուսիա կամ արտասահման։ Այսպիսով գիւղատնտեսութիւնը հիմնական գործօնը կ՛ըլլայ Հայաստանի տնտեսութեան զարգացման, ինչ որ կ՛օգնէ ժողովուրդին կապուելու իր հողին։
ԿՍ․- Այժմ աւելի կարծէք ITին (տեղեկատուական արհեստագիտութիւն) կարեւորութիւն կը տրուի։
Վան Լափոյեան- ITին լաւ է, որովհետեւ անիկա արդիւնաբերութիւն մըն է, որ միայն մտային եւ ելեկտրոնիկ փոխադրութիւն ունի: Ատիկա շատ դիւրին է, որովհետեւ Հայաստան փոխադրամիջոցի լայն կարելիութիւն չունի, որովհետեւ սահմանները ձեւով մը փակուած են։ Ներդրումներուն մէջ արհեստագիտութիւնը, այդ իսկ պառճառով, շատ մեծ տեղ կը գտնէ. հաւանական է, որ շատեր այդ ոլորտին մէջ ներդրում ընեն ու զարգացնեն։ Բայց չեմ ուզեր գիւղացին մէկդի ձգել։ ITին գլուխը առած գացած է, ուրախ եմ ատոր համար, բայց գիւղատնտեսութիւնը աւելի սրտիս կը խօսի եւ կը հաւատամ անոր մէջ ներդրում ընելուն։
ԿՍ– Հաւանաբար նաեւ ITի մէջ ամէն մարդ չի կրնար աշխատիլ եւ Հայաստանի տնտեսութեան հիմքը կը կարծեմ դեռ գիւղատնտեսութիւնն է։
Վան Լափոյեան- Հիմա կարեւորը ժողովուրդը հողին կապելն է. Օրինակ, կրնանք Երեւանի մէջ IT ընկերութիւն մը հիմնել, բայց վաղը կրնայ արտասահմանեան մեծ ընկերութիւն մը մեր երիտասարդները հրաւիրել՝ օրինակ, Ուաշինկթըն կամ Վանգուվըր կամ այլ տեղ, անոնք պիտի ձգեն երթան ու հոն հաստատուին։ Ատիկա երկրին չի կապեր մեր ժողովուրդը։
ԿՍ– Շատ ճիշդ դիտարկում մը կ՛ընէք։ Եթէ այսօր Հայաստանի գիւղերը այցելէք պիտի տեսնէք կարգ մը գիւղեր գրեթէ պարպուած են, շատ մը գիւղերու մէջ դպրոցները կը փակուին արտագաղթի պատճառով. շատ ցաւալի է։
Վան Լափոյեան- Ես անցեալ այցելութեանս նկատեցի Արագածոտնի մարզպետը հոյակապ գործ կը տանէր։ Ան էր, որ զիս գրեթէ համոզեց, ինծի իրական պատմութիւն մը ներկայացնելով․ Արագածոտնի շրջանին մէջ կայ գիւղ մը, ուր գիւղացիները չէին կրնար իրենց բերքը արտադրել եւ որեւէ ձեւով իրենց ծախսերը գոցել, նոյնիսկ արտադրութեան կէսը կը փճանար։Շրջանը հարուստ է պտղատու ծառերով՝ խնձոր, տանձ, եւայլն, սակայն բերքի մշակութիւնը կը ձախողի։ Գիւղին ներդրում ընողներէն մէկը Իտալիայէն է, չեմ գիտեր եթէ հայ է, ան բերած է իտալացի մասնագէտներ, որոնք եկած են եւ այդ շրջանին մէջ բարելաւած են արտադրութիւնը։ Որպէսզի զօրաւոր անձրեւէն եւ կարկուտէն կարենան պաշտպանել բերքը, պտղատու ծառերուն վրան գոցած են, երբ կարկուտ եկած է որեւէ ձեւով չէ վնասած բերքը։ Հոյակապ արտադրութիւն ունին, մէկ հեկտարին վրայ տասներկու անգամ բարձրացած է իրենց արտադրութիւնը։ Ներկայիս այդ գիւղը կը զարգանայ եւ կը բարգաւաճի։ Ինծի ատիկա մղեց, որպէսզի այդ ուղղութեամբ մտածեմ։ Ճիշդ այդ ձեւով պէտք է ժողովուրդը կարենայ արտադրել, նոյնիսկ եթէ մեծ գումարով շահ չընէ, կարեւորը այն է, որ ժողովուրդը իր հողը, իր հպարտանքը ամէն ինչ հոն կապէ։ Իր աշխատանքով կարենայ շահիլ իր ապրուստը։
Ասոր կողքին, գիւղին ենթակառոյցը պէտք է բարելաւուի՝ ճամբաները նորոգուին, դպրոցները ապահովուին։ Եթէ որեւէ շահ ապահովենք այդ ներդրումներէն, պիտի ծախսուի այդ գիւղի բարելաւման վրայ։ Նպատակը՝ այդ գիւղերը կամաց-կամաց զարգացնելն է։
ԿՍ– Ինչ որ խօսեցանք, պէտք է հաւանաբար մինչեւ հիմա արդէն ըլլար գիւղերուն գծով, բայց անցեալ կառավարութիւններու անկարողութեան, կամ ձախաւերութեան, կաշառակերութեան եւ այլ պատճառներով չիրականացաւ։ Տակաւին կանուխ է արժեւորելու նոր կառավարութեան գործունէութիւնը, բայց կը թուի, որ նախկինը պիտի չկրկնուի։ Դուք նոր իշխանութիւններու գալուստով աւելի լաւատե՞ս էք։
Վան Լափոյեան- Շատ աւելի լաւատես եմ։ Ճշմարտութիւնը միշտ կը յաղթէ եւ կաշառակերութիւնը օր մը չէ օր մը կը ձախողի։ Նիկոլ Փաշինեանը իր այս նոր հոգեբանութեամբ ամէնուն ոգեւորեց, ժողովուրդը ոտքի հանեց։ Կը շնորհաւորեմ զինք, որ կրցաւ աներեւակալելի կացութեան մէջ հրաշքի պէս ոտքի ելլել։ Ասիկա մեր կեանքին, մեր պատմութեան ամէնէն փայլուն էջերէն մէկն է։ Յոյսով ենք, որ այս վիճակը շարունակուի։ Կը յուսամ, որ կը շարունակուի, որովհետեւ ժողովուրդը հարիւր տոկոսով իրեն հետ է եւ յուսամ, որ ինքը յաջողի երկար կարենայ ծառայել իբրեւ մեր վարչապետը։ Միայն մէկ մտահոգութիւն ունիմ․ զգալի է մարդուժի պակասը իր շուրջ. ատիկա պէտք է բարելաւէ եւ աւելի լաւ մակարդակի մարդուժ ապահովէ իր ապագայ կառավարութեան մէջ։
ԿՍ- Հաւանաբար ձեզ նման մարդիկ պիտի կարենան այս խօսքը իրեն հասցնել…
Վան Լափոյեան- Իմ ցանկութիւնն է, որ աւելի լաւ մարդուժով մեր կառավարութիւնը կարենայ շատ աւելի մեծ յաջողութիւններու հասնիլ։ Բայց նոյնիսկ ներկայ մարդուժով կրնանք ճամբան բանալ, որովհետեւ ամէնքն ալ պատրաստ են իրենց երկրին օգնելու, իրենք տիպար մարդիկ են, որոնք կաշառակերութեան հետ կապ չունին։
ԿՍ– Իրենց փորձառութիւնը կը պակսի:
Վան Լափոյեան- Այո,եւ ատիկա շատ կարեւոր է, բայց կրնան գտնել մարդիկ, որոնք կաշառակերութեան հետ կապ չունին եւ փորձառու են։