«Մենք Պէտք Է Վերադարձնենք Հադրութը Ու Մենք Ալ Վերադառնանք. «Հադրութի Դեօկուպացիա» Հասարակական Կազմակերպութեան Նախագահ Արփի Վանեան


Արփի Վանեան Հադրութ քաղաքի ֆոնին

44-օրեայ պատերազմէն ետք, յայտնուեցանք դառն իրականութեան մը առջեւ։ Ազրպէյճանի սանձազերծած պատերազմին հետեւանքով ունեցանք հազարաւոր նահատակներ, բազմահազար վիրաւորներ եւ տեղահանուածներ, կորսնցուցինք Արցախի տարածքներուն 75 տոկոսը։ Թշնամիին վերահսկողութեան տակ անցած տարածքներէն իրենց տունն ու տեղը, ունեցուածքը թողած հազարաւոր տեղահանուած արցախցիներ ստիպուած եղան ապաստան գտնելու Արցախի եւ Հայաստանի տարբեր շրջաններու՝ ժամանակաւոր տուներու եւ կացարաններու մէջ։

Կը զրուցենք «Հադրութի Դեօկուպացիա» հասարակական կազմակերպութեան նախագահ Արփի Վանեանի հետ, որ մեզի կը ներկայացնէ իրենց կազմակերպութեան տարած աշխատանքներուն, տեղահանուած հազարաւոր հադրութցիներու ներկայ վիճակին, դիմագրաւած բազում դժուարութիւններուն եւ կարքիներուն մասին։

Հարցազրոյցը վարեց՝՝ Սալբի Սաղտըճեանը

Հարցում-  Տիկ Վանեան, ձեր կազմակերպութիւնը, որ ստեղծուեցաւ պատերազմի օրերուն հադրութցիներու կողմէ, ինչո՞վ կը զբաղի։

Պատասխան- Բարեւ ձեզ, շնորհակալութիւն հարցազրոյցի համար։ Ինչպէս պատերազմի օրերին, այնպէս էլ Նոյեմբերի 9-ի հրադադարի մասին եռակողմ յայտարարութեան ստորագրութիւնից յետոյ մի խումբ հադրութցիներով տարբեր քաղաքական ակցիաներ (բողոքի ցոյց-Թ․) էինք կազմակերպում միջազգային կազմակերպութիւնների, Հայաստանում օտարերկրեայ դիւանագիտական ներկայացուցիչների` մասնաւորապէս ԵԱՀԿի Մինսկի խմբի համանախագահ դեսպանատների առաջ։ Ակցիաների նպատակը խնդրի նկատմամբ միջազգային հանրութեան ուշադրութիւնը սեւեռելն էր, քանի որ Հադրութը հայկական է եւ նա երբեք չի եղել Ատրպէյճանի կազմում: Երկար տարիների բանակցային գործընթացում Հադրութի շրջանի մասին որեւէ խօսք երբեւէ չի եղել։

Մեր կազմակերպութեան նպատակներն են`

_ Հադրութի օկուբացիայի (գրաւման-Թ․) խնդիրը դնել հանրութեան, ԵԱՀԿի Մինսկի խմբի, ԱՄՆի, Ռուսաստանի, Ֆրանսայի եւ այլ պետութիւնների, ինչպէս նաեւ միջազգային կազմակերպութիւնների եւ Հայաստանի քաղաքական իշխանութիւնների առջեւ։

_ Գործադրել բոլոր ջանքերը, որպէսզի Հադրութի եւ նրան յարակից բոլոր խնդիրները դրուեն ԵԱՀԿի Մինսկի խմբի օրակարգի սեղան։

_ Աջակցել Հադրութից տեղահանուածների սոցիալական, տնտեսական, իրաւական զբաղուածութեան եւ այլ խնդիրներին։

 

Հ– Կը ներկայացնէ՞ք տեղահանուած հադրութցիներու ընդհանուր թիւը ։ Ո՞ւր ապաստանած են անոնք։ Կեդրոնացած են յատուկ շրջաններո՞ւ մէջ, թէ․․․

Բ․-  Հադրութից տեղահանուածները մօտաւորապէս 13,500 մարդ են, նրանց մէկ մասը այսօր բնակւում է Հայաստանում` աւելի շատը կեդրոնացած են Երեւանում։ Կան նաեւ Հադրութցիներ, ովքեր վերադարձել են Արցախ, բայց նրանց թիւը շատ չէ, որովհետեւ չունեն այնտեղ բնակուելու հնարաւորութիւն, անվտանգութեան երաշխիք, որը ամենէն կարեւորն է, եւ հադրութցիները երազում են հենց Հադրութ վերադառնալ մասին։

 

Հ․- Ընդհանուր հաշուարկ եղա՞ծ է, թէ հադրութցիներու նիւթական վնասը ինչքան կը կազմէ։ Անշուշտ չենք խօսիր բարոյական եւ մարդկային վնասի մասին, որոնք անգնահատելի են։

Պ․-     Նիւթական վնասը անշուշտ շա՜տ մեծ է, հաշուարկները կատարւում են, սակայն վեջնական թիւեր չկան, բայց յայտնի է, որ միլիոնաւոր դոլարների մասին է խօսքը…։ Բայց ես ուզում եմ, որ մենք շեշտը դնենք աւելիով մարդկային, բարոյական եւ մշակութային վնասի վրայ եւ այդ ուղղութեամբ մեր կազմակերպութիւնը ունի նաեւ յայտարարութիւն։ Թշնամու վանտալիզմի ակտերին (բարբարոսական գործողութիւններուն- Թ․) քաջածանօթ Հադրութցիները ո՛չ այնքան զայրանում եւ զարմանում են հարեւան դիկտատորի (բռնապետ-Թ․) անվերջ ինքնահաստատման  դրսեւորումներից, ուրիշինը սեփականացնելու մոլուցքից, մեր սիրելի Խոռնաղբիւրում դրօշի տեղադրումից, Տողի մելիքական ապարանքում իրենց հնչեցրած  բարբաջանքից, նախամարդու եզակի Ազոխի քարանձաւը` Ատրպէյճանի պատմական ժառանգութեան անքակտելի մաս հռչակելուց, Ս. Յարութիւն եկեղեցին ուտիների սրբավայր հռչակելուց, որքան հայկական կողմի անընդունելի լռութիւնից ու չարդարացուած հանդուրժողականութիւնից։ Ի վերջոյ լաւ գիտեն ռազմական յանձագործի մանեակալ արմէնոֆոպիայի մասին՝ այլապէս չէր հրանանգի յուշարձաններից մաքրել հայերէն գրութիւնները եւ ԵՈՒՆԵՍՔՕի առաքելութեանը կը թոյլատրէր ժամանել Արցախ եւ անցկացնել պատմական յուշարձանների գոյքագրում։

Միջազգային օրէնքների` Ատրպէճանի խախտման այս աղաղակող փաստերի հանդէպ նոյն միջազգային ատեանների դռները չբախող ու չբարձրաձայնող պաշտօնական դիրքորոշման բացակայութիւնը յուսահատութեան աստիճան վհատեցնում է մեզ, ուստի մեր «Հադրութի Դեօկուբացիա» կազմակերպութիւնը դիմում է Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Արցախի Հանրապետութեան իշխանութիւններին, ԵԱՀԿի Մինսկին, ՄԱԿին, համապատասխան միջազգային ատեաններին` ճանաչել ռազմական յանձագործութեան չընդհատուող փաստերը եւ պաշտպանել արցախցու ինքնութեան իրաւունքը։

 

Հ․- Այլ կազմակերպութիւններ կա՞ն, որոնք կը զբաղին տեղահանուած հադրութցիներու կարիքներով։

Պ․- Այո՛, կան եւս մի քանի կազմակերպութիւններ, որոնք նաեւ զբաղւում են տեղահանուած Հադրութցիների այս կամ այն խնդիրներով։ Բոլորի հիմնական նպատակը ի հարկէ Հադրութի դէօկուպացիան (ապաբռնագրաւում-Թ․) է։

 

Հ․-Արցախի եւ Հայաստանի կառավարութիւնները որքանով փոխհատուցում կը տրամադրեն տեղահանուածներուն։ Բնակարանային կամ աշխատանքի տեղաւորելու խնդիրներով զբաղողներ կա՞ն։

Պ․- Ցաւօք պէտք է նշեմ, որ պատերազմի մասնակցած եւ կրկին տեղահանուած հադրութցի տղամարդիկ, չգիտես ինչո՞ւ, պետութիւնից ո՛չ մի կոպեկ աջակցութիւն չեն ստանում։ Նրանք այսօր չունե՛ն տուն, չունե՛ն աշխատանք, չունե՛ն ծննդավայր, չունե՛ն երկիր, չունե՛ն ոչինչ` ապրում են յետպատերազմական ողջ սթրեսը ու գրպաններում ո՛չ մի կոպեկ փող չունեն։  Պետութիւնը, ինձ համար անհասկանալի պատճառներով, գտնում է, որ անոնք սենց «Եոլա պիտի գնան» օտար միջավայրում` անհասկանալի կեանքով։ Կանայք ու երեխաները ամսական 68,000 դրամի չափ գումար են ստանում, որոնք տրւում են ուշացումներով։ Օրինակ` Մայիս ամիսը վաղուց արդէն վերջացել է եւ գուցէ ոչ ոք դեռ չի ստացել այդ գումարը։ Միանուագ, մի անգամ որոշ գումար փոխանցուել է, երբեմն էլ որոշ կազմակերպութիւններ օգնութիւն են տրամադրում` ուտելիքի կամ հագուստի տեսքով։

 

ՀԻնչպիսի՞ միջոցառումներ՝ հոգեբանական, մանկավարժական աշխատանքներ կը տարուին պատերազմ տեսած, զոհեր ունեցած կամ երեխաներ ունեցող արցախցիներու համար։

Պ․- Պետութեան կողմից յատուկ միջոցառումներ չկան, եթէ ինչ որ բաներ կազմակերպւում են` երեխաների կամ զոհուածների ընտանիքների համար, նրանք կազմակերպւում են հասարակական կազմակերպութիւնների կողմից, մինչ այդ, այո՛, այս թիրախային խմբի մարդիկ ունեն նման միջոցառումների կարիքը, որովհետեւ յետպատերազմական հոգեվիճակի մէջ են,  հոգեբանական խնդիրներ ունեն, ինչպէս նաեւ ադաբտացիայի (յարմարուելու-Թ․) եւ նոր միջավայրին յարմարելու խնդիրներ եւ իրենց կեանքը զերոյից սկսելու շատ մեծ հարցեր ունեն եւ իսկապէս այդ ուշադրութեան կարիքը կայ, որը ցաւօք էլի չունեն։

 

ՀՊատերազմէն անցած է մօտ եօթը ամիս։ Ինչպիսի՞ տրամադրութիւն կը տիրէ տեղահանուածներուն մէջ։ Հադրութցիք ապագայի մասին ի՞նչ կը մտածեն, կամ իրենց բնակավայրը եւ հայրենի հողը վերադարձնելու հետ կապուած յոյսը կ’ապրի՞ իրենց մէջ։ 

Պ․- Այո՛, ճիշդ է, որ պատերազմից անցել է աւելի քան 6 ամիս, բայց որքան գնում է ցաւը այնքան խորանում է, վէրքը չի սպիանում, այլ՝ բաց է։ Ամէն Աստուծոյ օր մեր աչքերը թաց են։ Մենք գիտենք, որ պիտի վերադառնանք ` այլ տարբերակ եւ այլ նպատակ չունի հադրութեցին։ Թուրքը կեանքում Հադրութ չէր մտել ու եթէ դա կատարուել է, ուրեմն ունի իր պատճառները։ Մենք պէտք է վերադարձնենք Հադրութը ու մենք ալ վերադառնանք. սա է ճշմարտութիւնը եւ յոյսը՝ յանուն որին ապրում ենք եւ յանուն որին պայքարում ենք։

Հադրութցիներու բողոքի ցոյցը տարբեր դեսպանատուներու դիմաց

 

Հանդպիպում-քննարկում աջակցող կազմակերպությունններու հետ։ Ձախին՝ Արփի Վանեանն է։

 

Հադրութցիները ծառ կը տնկեն Երևանի մէջ՝ շնորհակալութիւն յայտնելով երևանցիներուն, որոնք իրենց ձեռք մեկնեցին։

 

 

Հադրութի Մայրամաձոր գիւղէն տեղահանուած Երմոնիա տատիկը։

 

Հադրութցի Ալյոնա Աւետիսեանն է, որ իր անչափահաս աղջիկներուն հետ Հադրութի փախլաւայ կը թխեն, որ ապրուստ շահին։