Մտերմիկ Զրոյց Կիներու Իրաւունքներու Պաշտպան՝ Աշխարհաhռչակ Պարսկահայ Արուեստագէտ, Բեմադրիչ եւ Դերասանուհի Մէրի Ափիկի Հետ


Դերասանուհի, սենարիստ, բեմադրիչ Մէրի Ափիկ

Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեան


Պարսկահայ աշխարհահռչակ դերասանուհի, սենարիստ, ֆիլմ արտադրող, բեմադրիչ եւ հասրակական գործիչ Մէրի Ափիկ ո՛չ միայն՝ «Պտուղը ծառէն հեռու չ’իյնար» ասացուածքը իմաստաւորող հայ կինն է, որ իր մօրմէն՝ հռչակաւոր դերասանուհի Ափիկ Եուսէֆեանէն, ժառանգած է արուեստը, այլեւ իր պարագային՝ «Պտուղը ծառին մօտիկ ինկած, հունտերը գետնին մէջ ամուր մխրճելով աճած ու վիթխարի ծառի վերածուած է, որուն շուքին տակ պատսպարուած են կարգ մը արեւելեան երկիրներու կիները, որոնք բռնութիւններու ենթարկուած են եւ խլուած  ու ոտնահարուած են անոնց իրաւունքները»։

Համազգայինի «ՆՈՒՌ» ֆիլմ փառատօնի չորրորդ օրը ցուցադրուած՝ Մէրի Ափիկի արտադրած եւ Էլահէ Մասսումիի բեմադրած, եւրոպական երկիրներու մէջ 20 անգամ մրցանակ ստանալու առաջադրուած՝ «Ռոքսանա» գծապատկերուած ֆիլմի նիւթը առնուած էր Պարսկաստանի մէջ ժամանակաւոր ամուսնութիւններու միջոցաւ մարմնավաճառուող կիներու դաժան պատմութենէն։ Անիրաւութեամբ բանտարկուած՝ ֆիլմին հերոսուհին՝ թղթակից Ռոքսանան, բանտէն ու երկրէն փախչելու համար բարոյապէս հակասական որոշումներ կը կայացնէ ու սահմռկեցուցիչ իրադարձութիւններէ անցնելէ ետք կը յաջողի նպատակին հասնելու։  

Երկու տարի տեւած է «Ռոքսանա» ֆիլմին  նկարահանումը։ Պզտիկ սենեակի մը մէջ նկարահանուած ֆիլմին արտադրող՝ Մէրի Ափիկի հետ Համազգայինի թատերասրահէն դուրս կ’ելլենք ու կարճատեւ հարցազրոյցի համար հոծ բազմութինը ճեղքելով հանդարտ տեղ մը ճարել կը փորձենք։ Պզտիկ սենեակի մը մէջ գողտրիկ անկիւն մը կը գտնենք ու կը սկսինք մտերմաբար զրուցելու ու հարցումներուս պատասխանները իրենց տիրոջ բերնէն նրբութեամբ, անկեղծութեամբ ու սրտի մօտիկ արտայայտութիւններով դուրս կու գան ու անոնց ընդմէջէն ի յայտ կու գայ աշխարհահրչակ արուեստագէտ հայուհիին առաջին քայլերէն սկսեալ դէպի բեղուն տարիներու յաջողութեան երկար ուղին։

Մէրի Ափիկի՝ «Կիներու իրաւունքներին համար իմ աշխատանքների շարունակութիւնն է այս ֆիլմը։ Մենք մեր վրայ պարտականութիւն պէտք է վերցնենք՝ մեր երեխաների ապագան փոխելու սիրոյն։ Ես, որպէս պարսկահայ կին, ուրախ եմ որ կարողացել եմ այս պարտականութիւնը իմ վրայ վերցնել։  Այս նիւթին մէջ սկսել եմ շատ մխրճուել 21 տարեկանէս ի վեր եւ անցեալէն մինչեւ այսօր ուզում եմ իմ ֆիլմերի եւ արուեստի միջոցով արդարութեան խօսք ասել, որ դա ճիշդ տեղ հասնի ու հնչի ամբողջ աշխարհում եւ արեւելքում ։ Ես ապրել էի թագաւորի ժամանակ, երբ ազատ էինք ու երկիրը շատ արագ առաջ էր գնում, սակայն տարիներէ ի վեր մի հատ սեւ մեծ վրան է քաշուած կանանց վրայ Իրանում ու մթացնում է նրանց կեանքը։ Ես այդ վրանը բարձրացնել եմ ուզում ու նախկին օրերի փառաւոր կեանքը տեսնել եմ ցանկանում», արտայայտութինը նոր հարցումներու առիթ տուաւ եւ…

Ինչու՞ գծապատկերուած (Animation) ձեւով կը ներկայացուի այս ֆիլմը։ Դժուարութիւն կ’ունենանք մանրամասնութիւնները յստակութամբ տեսնելու։ Արդեօք հերոսները անձեր էի՞ն, թէ ոչ՝ ամբողջութեամբ գծագրութիւն։

Սկիզբը բնական նկարահանումով սկսած ֆիլմը պղտորութեամբ կ’ընթանայ։ Ներկայ պահին երկրին կեղտոտութիւնը ու քաղաքական աղտոտ մօտեցումները պատկերացնելու համար յստակ պատկերներ չտեղադրելու գաղափարը որդեգրել ենք, մանաւանդ երբ ոտքի մասերը կը ցուցադրուին՝ կեղտի պատկերը կը շեշտուի ու երազի նման կը ներկայացուին իրադարձութիւնները, հանդիստեսին կը մօտեցնեն իրականութեանը եւ հերոսուհիին միտքերուն։ Դերասնները մէկ սենեակի մէջ խաղացին այս ֆիլմը ու ետքը գծապատկերի աշխատանքները սկսուեցին»։ 

Մինչեւ յեղափոխութիւնը ու ամէն ինչ ետեւ ձգելով Ամերիկա հաստատուիլը, Պարսկաստանի մէջ փայլուն աստղ եղած էք եւ ձեր մօր հետ ալ դերեր խաղցած էք, կը պատմէ՞ք այդ պայծառ օրերուն մասին։

Երկու տարեկանից մօրս արուեստին հետեւել եմ վարագոյրի մէջտեղից։ Մայրս ուզում էր, որ ես պալերինա կամ դաշնակահար դառնամ, բայց ես բուռն փափաքը ունէի մօրս պէս դերասանուհի դառնալու։ Մանկութեանս, դերասնուհիի մը փոխարինելով, սկսած ճանապարհիս մէջ այդ ամէն սովորածներս ինծի բազմակողմանի արուեստագէտ ըլլալու արժանի դարձուց։ Արուեստագէտի ուղիս սկսուեց «Օքթոպուս» հեռուստահաղորդումով, որի շնորհիւ դարձայ պատանիներին ու նորահաս սերունդին համար ամենասիրուած ներկայացուցիչը։ Տասներեք տարեկանիս ֆիլմի աշխարհ եմ  մտել ու նկարահանուել՝ «Դաշ Աքոլ» ֆիլմում։ 1977 թուականին «Լաւագոյն Դերասանուհի» մրցանակ եմ ստացել «Փակուղի» ֆիլմով՝ Մոսկուայի Միջազգային Ֆիլմ Փառատօնին ու դարձել պարսկաստանի առաջին մրցանակակիր կինը եւ պարգեւատրուող առաջին պարսկահայը։ Յեղափոխութիւնից ետք Ամերիկա փոխադրուեցինք ու հոն՝ ամէն փառք ետիս ձգած զերոյից պիտի սկսէի։ Ամէն ինչ կորած էր մի ակնթարթում։ Չյանձնուեցի ու շարունակեցի իմ դերասանական գործունէութիւնս՝ նկարահանուելով աղմկայարոյց՝ «Առաքելութիւն» եւ «Փակուղի» քաղաքական ֆիլմերում։ Բազմաթիւ նախագծեր ստեղծեցի երեխաների համար։ Թողարկեցի՝ «Մտքի Խաղեր» ֆիլմը, մասնակցեցի «Հրեշտակի Թեւերին» հեռուստաշարում, բեմադրեցի թատրոններ` ինչպիսին «Beneath The Vail»ը, որը արժանացել է քննադատների մրցանակ՝ «Critics Choice»-ին:

Ձեր ֆիլմերուն մէջ գործող արուեստագէտները մեծամասնութեամբ կիներ են, ինչո՞ւ։

Հիմա շատ եմ աշխատում երիտասարդ կին նկարահանողների հետ եւ կ’ուզեմ իրանց ոյժ տալ։ Իրենք իմ անունէս ու տարիներու փորձէս օգտուելով կը յառաջդիմեն, իսկ ես գերագոյն հաճոյք կը ստանամ, երբ կը տեսնեմ կիներու բարձրանալը այս մարզէն եւ ընդհանրապէս բոլոր մարզերուն մէջ։ Մանկութեանս նկատել եմ, որ Պարսկաստանի բոլոր բեմադրիչները տղամարդիկ էին, բայց հիմա որոշ բաներ փոխուել են ու կանայք իրենց տեղը սկսած են իրաւմամբ գտնել ու բարձրանալ։ Ես նրանց պայքարն եմ առաջ մղում։

 

Հայրենիքէն դուրս՝ Պարսկաստանի մէջ ծնած, նշանաւոր բեմադրիչ, արտադրող եւ դերասանուհի դարձած էք, ապա՝ Ամերիկա հաստատուած էք։ Որքանով հայրենիքը ոյժ պարգեւած է ձեզի։

Պարսկաստանի մէջ մենք՝ հայերս, փայլում էինք բոլոր արուեստների մէջ, ամէն ինչի առաջնեկը մենք էինք։ Պատկերացրէք, որ հայկական «Արարատ Միութիւն»ը 1954-ին պտըտուած թատրոն ունէր, ուր միեւնոյն բեմին վրայ սենեակները կը փոխուէին։ Իսկապէս, այն օրերից ի վեր այսպիսի յաջողութիւներով լի էր մեր հայկական միութիւնը։ Շատ հպարտ եմ իմ հայ լինելովս ու ես Armenian Film Foundation-ի World of Directօrs-ի մէջ քառասուն տարիներէ ի վեր մեծ աշխատանք եմ տանում։ Ցեղասպանութեան վկաների ձայներն ու ֆիլմերն ենք պահպանում, մէկ խօսքով ազգային գանձերն ենք պաշտպանում USC-ի եւ Steaven Spilberg-ի Shoah հիմնադրամի միջոցով: Ազգային պատկանէլիութիւնս ինձ ոյժ է տալիս ու ես այդ հզօրութիւնը զգացել եմ միշտ եւ մանաւանդ մայր դառնալուց յետոյ։ Որպէս հայ մայր՝ «Մայր Հայաստան»ի պատկերը մտաբերոլով աշխարհ բերել ու մեծացրել եմ երկու որդիներ, որոնք  հայկական շունչով ու կամքով մեծցած են։ Կեանքի կոչած եմ թատրոններ ու ֆիլմեր, որոնք մեծամասնութեամբ քաղաքական բնոյթ կը կրեն։

 

Առիթը ունեցա՞ծ էք Հայաստան այցելելու։ Հոն ֆիլմեր նկարահանելու ծրագիրներ ունի՞ք։

Հակառակ նրան, որ հայրենիքից հեռու եմ ծնվել, սակայն հողին ոյժը միշտ էլ զգացել եմ իմ սրտիս մէջ ու դարձած եմ հզօր կին ու հայ մայր։ Բազմաթիւ անգամներ Հայաստանից «Ոսկէ Ծիրան» փառատօնի մասնակցելու հրաւէրներ եմ ստացել, դժբախաբար չեմ կարողացել գնալ։ Մօտիկ ապագային որդիներիս հետ պէտք է գնանք, որպէսզի տարիներու երազս իրականացնեմ ու ճանաչուեմ հայ ժողովրդի կողմից։

 

Ձեր մօր՝ դերասանուհի Ափիկ Եուսէֆեանի կենսագրութիւնը ներկայացնող ֆիլմի արտադրողն էք։ Մինչ ֆիլմին մէջի անցեալի շքեղ պատկերները կը յուզէին հանդիսատեսը, դուք որքանո՞վ յուզուեցաք այդ նկարները դիտելով։  

Մայրիկիս՝ «Մամէին» նկարներէն շատերը մեծ դժուարութեամբ ձեռք ձգեցի ու անոնց նայելիս վերյիշեցի անցեալի ազատ օրերի արուեստով ճոխացած բեմերը։ Մայրիկիս թեւերին տակ թռչիլ սովորել եմ ու նրանից ազդուած՝ սաւառնել եմ արուեստի աշխարհում եւ գտել իմ ուրոյն տեղը։ Ադամանդի փայլք ունի մայրս եւ ես մեծ հպարտութեամբ եմ կրում իր անունը։

Այս արտայայտութինը ըրած ժամանակ ջերմ ժպիտ մը երեւցաւ Մէրի Ափիկի դէմքին վրայ։ Անցեալի եւ ներկայի յաջողութիւններով կերտած մասնագիտական ուղիին վրայ գծուեցան նոր հորիզոններ, իսկ ինծի կը մնար նորանոր յաջողութիւններ մաղթելով ճանապարհել կեանքով եւ եռանդով լեցուն մեր անուանի հայուհի արուեստագէտ աստղը։

Մէրի Ափիկ “ՆՈՒՌ” փառատօնի ընթացքին