Եուրոզի ստեղծագործութիւններէն՝ «Փոխաբերութիւն»
Մովսէս Ծիրանի
Տնանկի` (homeless) կարգավիճակէն հազիւ ձերբազատուած եւ շնորհիւ իր արտակարգ տաղանդին, յանկարծ` առանց մասնաւոր ճիգի, Եուրոզի տարիներու երազանքը իրականութիւն կը դառնար ու երփնագրելու յարմարաւէտ բացառիկ պայմաններ կը ստեղծուէին իրեն համար: Այդ օրէն ի վեր առհաւականօրէն իր մէջ կուտակուած լիցքաթափուելու ներքին մղումները հանգիստ չեն տար անոր:Եթէ հետւինք իր կեանքի կշռոյթին, պիտի նշմարենք, որ ան ոչ միայն արարչական հեշտանքի ՙանբաւարարուածութենէ՚ կը տառապի, այլ նաեւ ի վերուստ գեղագիտական յարատեւ որոնումներու ՙդատապարտուած՚ կը թուի ըլլալ: Ճշմարտութիւնը այն է, որ այս արուեստագէտը ոչ կը գոհանայ իրերայաջորդ նուաճումներով և ոչ ալ կը շլանայ միջազգային գնահատումներէն, ընդհակառակը, այսպիսով ան ինքզինք ստեղծագործական նոր յանձնարառութիւններու տակ կը դնէ: Կարենալ յայտնաբերելու եւ դրսեւորելու համար իր էութեան մէջ անթեղուած ոգեղէն գանձերը` ան ժամանակի ընթացքին աւելի ու աւելի կը մխրճուի իր ենթագիտակիցի հոգեմտաւոր ծալքերէն ներս ու կը շարունակէ իր բեղմնաւոր ուսումնասիրութիւնները: Հասկնալի է, որ այս բոլորը գերագոյն ճիգ, լարուած ու յարատեւ աշխատանք կը կ’ենթադրեն: Այնուամենայնիւ Եուրոզին ոչ ստեղծագործելու ներքին կրակը կը պակսի, ոչ հզօր երեւակայութիւնը եւ ոչ ալ աշխատասիրութիւնը:
Հոս պիտի չանդրադառնանք անոր անցեալի այն նուաճումներուն, որոնք արդէն իսկ ծանօթ են մեր ընթերցողներուն:
Այս պարագային առիթները երեքն են:
գ. Առաջինը՝ նախ անցեալ տարուայ Նոյեմբերին, Եուրոզի մէկ գլուխ գործոցը՝ ՙԾառերու Պարը՚, մշտական ցուցադրութեան արժանացաւ ամերիկեան Coral Springs Museum of Art ժամանակակից արուեստի թանգարանին կողմէ: Իւղաներկով կտաւի վրայ երփնագրուած այս մեծղի գործը՝ ՙԾառերու Պարը՚, կը պատկանի Symbiosis շարքին: Սիմպիոսիս հին յունարէնով բառացիօրէն կը նշանակէ ՙհամակենսութիւն՚: Եուրոզ կ’ակնարկէ մադու եւ բնութեան համատեղ համերաշխ գոյակցութեան: Փաստօրէն մարդն ու բնութիւնը ստեղծուած են զիրար ամբողջացնելու եւ իրարու գոյատեւումը ապահովելու համար, սակայն այսօր գաղտնիք մը չէ, որ բնութիւնը անխնայ կերպով կը փճացուի մարդու կողմէ եւ մեծագոյն տուժողն ու զոհը նոյն ինքն մարդկութիւնն Է: Հոս արուեստագէտը հանդէս կու գայ իբրև բնութեան եւ կեանքի պաշտպան: Այս առիթով թանգարանի տնօրէնը՝ Julia Andrews կ’ըսէ․ՙԱնոր Ծառերու Պարը գեղեցիկ ստեղծագործութիւնը կը դրսեւորէ խոր ոգեղինականութիւն եւ կարեկցանք հանդէպ բնութեան: Մենք հպարտ ենք ու պատիւ ունինք Եուրոզի երփնագիրը ներառնելու Coral Springs Museum of Art թանգարանի մնայուն հաւաքածոյէն ներս՚: Ի դէպ բարձր հեղինակութիւն վայելող այս թանգարանը) իր լաւագոյն տասնեակի մէջ՝ Տէյլ Չիուլիի եւ Թուլուզ Լոթրէքի շարքին կը յիշէ նաեւ Եուրոզի անունը:
գ. Երկրորդը՝Հիյաթթ հիւրանոցային ցանցի պատուէրն էր: Շնորհիւ Եուրոզի ներկայացուցած յղացքի՝ սերտուած ու մարդկայնական բովանդակութեան՝ եւ մանաւա’նդ գեղարուեստական ինքնատիպ լուծումներուն, բազմաթիւ թեկնածուներէն նախապատուութիւնը կը տրուի իրեն: Ստեղծագործական երկատեւ երկունքէ մը ետք ի վերջոյ ՙզրոյց՚ խորագրուած այս գլուխ գործոցի պաշտoնական բացումը տեղի ունեցաւ անցնող տարուայ Նոյեմբեր 16-ին, Կլէնտէյլի մէջ պետական մակարդակով: Իրականութեան մէջ ասիկա բարդ եւ բովանդակալից յօրինում (installation) մըն է, ձօնուած՝ Մարդ էակի եւ միջավայրի փոխյարաբերութեան թեմային: Պողպատակերտ գլխաւոր կոթողը, որ խօսակցութեան բռնուած երկու վերացարկուած դէմքեր կը ներկայացնէ, զետեղուած է ՍԷնթրըլ եւ Ուիլսըն պողոտաներու խաչմերուկին՝ նորակերտ Հիյաթթ հիւրանոցի անկիւնը, որուն ճակտոնապատը քանդակազարդուած է ներսէն թէ դուրսէն, իբրեւ շարունակութիւնը մուտքին սկսուած ՙԶրոյց՚-ին: Եուրոզ այս առիթով հեեւեալ բացատրութիւնը կու տայ․ՙ Յոյս ունիմ որ իմ յղացքը կրնայ ոգեւորող կապ մը ստեղծել ակնդիրներու՝ ըլլայ տեսողական թէ զգացական ոլորտներու միջեւ:Այսպիսով արուեստի գործը չի մնար լոկ իբրեւ քանդակ արուեստասէրներու համար,այլ իբրեւ անբաժանելի մաս, կ’ըդելուզուի անոնց էութեան, այնպէս ինչպէս բարձրորակ ճարտարապետական կառոյց մը իր միջավայրին: Այս նախագիծ իրագործման համար մղուած եօթ տարուայ տարբեր բնոյթի որոնումները ներշնչեցին զիս, որպէս զի կարողանամ շարունակել ու բացայայտել ուրոյն (գեղագիտական) ուժը իւրաքաչիւր արտայայտչամիջոցի եւ նուաճուած յղացքի: Այսպիսով իմ կեանքի ՙպոէմը՚ կը թեւակոխէ դէպի (ստեղծագործական) նոր տարածականութիւն:
գ. Երրորդը՝ որ շատ աւելի մեծ միջազգային նշանակութիւն եւ տարողութիւն ունի, անցնող Յուլիս 16-ին զետեղուեցաւ Չինաստանի Գանժու նահանգի Մինկուին քաղաքին անջրդի բացատի տարածքին: Սակայն ինչո՞ւ յատկապէս Գանժու նահանգին մէջ: Այս հարցը իր տրամաբանական եւ համոզիչ բացատրութիւնը ունի: Անցնող տարիներուն բնակլիմայական փոփոխութիւններու հետեւանքով, Գանժու նահանգը կը զրկուի ջուրէ եւ հետեւաբար նաև՝ բուսականութենէ: Նահանգը մարդաթափումէ փրկելու եւ տարածաշրջանը շահաւէտ դարձնելու համար, պետութիւնը նախ կ’որոշէ ջրամատակարարման արհեստական ցանցեր կառուցել և ապա յօրինումներու եւ կոթողներու բացօդեայ թանգարան մը ստեղծել, որպէս զի քաջալերեն նաեւ զբօսաշրջային մշակոյթը: Բազմակողմանիօրէն շահաւէտ այս մրցումին կը մասնակցին 2700 կերպարուեստագէտներ ամբողջ աշխարհէն: Մասնագէտներու կողմէ նախ կ’ընտրուին յիսուն գործեր, որոնք կը վստահուին յատուկ դատական կազմի մը վերջնական վճիռին: Համակողմանի քննարկումներէ եւ վերլուծումներէ ետք կ’որոշուի տասը յղացքներ միայն զետեղել խնդրոյ առարկայ տարածքին վրայ: Այսպիսով Եուրոզի ՙՓոխյարաբերութիւն՚ (communication) յօրինումը (installation) կը մտնէ աշխարհի լաւագոյն տասնեակին մէջ: Պողպատակերտ եւ ութը մեթր բարձրութիւն ունեցող այս յղացքը կը ներկայացնէ չորցած, բայց բողոքելու և վերակենդանանալու ընդունակ ծառ մը, որուն երկու կողմերը զետեղուած են կանացի և տղամարդու գլուխներ, որոնք մէկ կողմէ հողէն բուսած կը թուին ըլլալ և միւս կողմէ հայեացքնին ուղղած են դէպի վեր, կը սպասեն, որ անձրեւ գայ, ՙԾառը՚ ծլի ու ծաղկի եւ միջավայրը վերակենդանաանայ:
Այս մէկը Եուրոզի կոթողներէն երկրորդն է, որ կը զետեղուի Չինաստանի մէջ: Առաջինը՝ 2016-ին, անոր մէկ այլ գլուխ գործոցը՝ ՙՅաւերժութիւն՚ը (Eternity)« այս անգամ իրենց հրաւէրով եւ պատուէրով դարձեալ պողպատակերտ եւ չորս մեթր բարձրութեամբ զետեղուեցաւ Chuangzhi-ի GINO զբօսայգիի բացօդեայ թանգարանին մէջ:
Ի դէպ վերջին տասնամեակին Ծայրագոյն Արեւելեան երկիրներու իշխանութիւններուն կողմէ յատուկ հետաքրքրութիւն եւ աշխուժութիւն կը ցուցաբերուի կերպարուեստի հանդէպ, յատկապէս՝ միջազգային ցուցահանդէսներու ծիրի վրայ: Թէ արուեստի ուսուցումը կը քաջալերուի, թէ նոր կեդրոններ ու թանգարաններ կը հիմնուին եւ թէ արուեստի գործերու հաւաքորդները կը բազմանան: Այսպիսով իրենց մշակոյթը կը հարստանայ արեւմտեան գեղարուեստական լեզուամտածողութեամբ եւս:
Ծայրագոյն Արեւելքի մէջ Եուրոզի արձանագրած յաջողութիւններն ու նուաճումները պատահական չեն կրնար ըլլալ: Անոնք կ’որոնեն ու կը գնահատեն մնայուն արժէք ներկայացնող՝ իւրայատուկ ու բարձրորակ արուեստ միայն: Անցնող իրերայաջորդ չորս տարիներու ընթացքին Նոազ Արք ցուցասրահին կողմէ Եուրոզի արուեստը նեկայացուեցաւ Սինկափուրի Art Stage միջազգային ցուցահանդէսին, միշտ արժանանլով ջերմ ընդունելիութեան եւ բարձր գնահատահքներու: Ինչպէս ի յայտ կու գայ իր ստեղծագործութիւններու վերլուծումներէն, անոր արուեստը արտայայտչաձեւերով հարուստ է եւ բազմակողմանի, իսկ բովանդակութեամբ՝ խորապէս մարդկային եւ իմաստալից: